Trạng thái cực kỳ nguy hiểm
 

Từ nắng nóng kỷ lục đến mưa bão kéo dài, lũ quét kinh hoàng, các hiện tượng thời tiết cực đoan trên toàn cầu đã gia tăng đáng kể, gây thiệt hại nặng nề về người và tài sản trong những tháng trở lại đây. Báo cáo của công ty tái bảo hiểm Munich Re (Đức) ước tính chỉ riêng nửa đầu năm 2025, thiên tai trên thế giới đã “thổi bay” 131 tỷ USD.

Trong khi những đợt nắng nóng kéo dài hoành hành trên khắp châu Âu, các cơn bão liên tiếp như bão Danas, Wipha đến Co-may tại một số nước châu Á đã cướp đi sinh mạng của hàng trăm người và khiến hàng nghìn người phải sơ tán.

Tại Trung Quốc, thiên tai trong tháng 7 khiến trên 320 người thiệt mạng hoặc mất tích, trên 26 triệu người bị ảnh hưởng, trong đó 1,1 triệu người phải sơ tán. Ước tính 12.000 ngôi nhà bị phá hủy hoàn toàn và 157.000 căn khác bị hư hại. Thiệt hại kinh tế lên tới 10,1 tỷ USD - mức cao nhất trong tháng 7 kể từ năm 2021, trong đó 88% do mưa bão và lũ lụt.

Tại Hàn Quốc, mưa lớn và lở đất cũng khiến khoảng 30 người thiệt mạng và mất tích, trên 2.500 người phải sơ tán tại 6 tỉnh miền Nam. Khoảng 3.800 cơ sở như nhà ở, cửa hàng, nhà máy bị phủ đầy bùn đất. Trước đó, nước này đã ghi nhận đợt nắng nóng đến sớm, với số ca mắc bệnh liên quan đến nhiệt tăng hơn 83% so với cùng kỳ năm 2024.

Tại Pakistan, mưa lớn bất thường từ cuối tháng 6 đã khiến gần 300 người thiệt mạng, trong đó có 140 trẻ em. Một số nước Đông Nam Á như Philippines, Lào, Thái Lan và Indonesia cũng chịu thiệt hại nghiêm trọng do lũ lụt và sạt lở đất.

Tại Mỹ, mùa hè 2025 chứng kiến số lượng lũ quét tăng vọt, với hơn 3.600 cảnh báo được phát đi đến cuối tháng 7 - gần chạm ngưỡng trung bình cả năm. Bang Texas bị ảnh hưởng nặng nhất, với ít nhất 135 người thiệt mạng trong trận lũ lịch sử tại sông Guadalupe hôm 4/7, trong đó riêng hạt Kerr có tới 107 nạn nhân, gồm nhiều trẻ em tại một trại hè.

Tình trạng khí hậu cực đoan càng đáng lo ngại khi tháng 6/2025 được ghi nhận là một trong những tháng nóng nhất lịch sử toàn cầu. Dữ liệu từ chương trình Copernicus cho biết 12 quốc gia ghi nhận mức nhiệt cao nhất từng có, 26 quốc gia khác chứng kiến tháng 6 nóng thứ hai trong lịch sử khí tượng. Ước tính, khoảng 790 triệu người tại châu Âu, châu Á và châu Phi phải hứng chịu nắng nóng khắc nghiệt trong tháng này.

Một nghiên cứu nhanh của nhóm các nhà khoa học ở Anh công bố ngày 9/7, cho thấy khoảng 2.300 người đã tử vong trong đợt nắng nóng từ 23/6 đến 2/7 tại 12 thành phố châu Âu. Trong đó, 1.500 ca tử vong được xác định có liên quan đến biến đổi khí hậu. Cùng lúc, các nhà kinh tế cảnh báo các thảm họa khí hậu như hạn hán, cháy rừng, lũ lụt và mưa bão có thể làm giảm tới 5% tăng trưởng GDP của Eurozone vào năm 2030, nếu không có biện pháp ứng phó hiệu quả.

Mùa hè khắc nghiệt vẫn chưa hạ nhiệt ở Bắc bán cầu. Tại Nhật Bản, ngày 4/8 chứng kiến 17 kỷ lục nhiệt độ mới bị phá vỡ, trong bối cảnh tháng 6 và tháng 7 đều là những tháng nóng nhất từng được ghi nhận. Thành phố Komatsu (tỉnh Ishikawa) ghi nhận mức nhiệt kỷ lục 40,3°C, trong khi Toyama chạm ngưỡng 39,8°C - cao nhất kể từ khi bắt đầu thống kê. Trước đó, ngày 30/7, khu vực Hyogo ở miền Tây từng ghi nhận mức nhiệt tới 41,2°C. Nhiều quốc gia khác như Syria, Canada, Nga, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha và Hy Lạp cũng đang đối mặt với các đợt “sóng nhiệt” kéo dài và cháy rừng diện rộng, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống người dân và môi trường sinh thái.

Các chuyên gia khí hậu đồng thuận rằng, thế giới không còn sống trong kỷ nguyên của “thời tiết cực đoan hiếm gặp”, mà đang bước vào một “trạng thái khí hậu mới” - nơi mà nắng nóng, lũ quét, cháy rừng và siêu bão sẽ xảy ra thường xuyên hơn, mạnh hơn và lan rộng hơn. Nói cách khác, các hiện tượng thời tiết cực đoan bất thường đang trở nên phổ biến đến mức được xem như "bình thường mới".

Tháng trước, khi nhiệt độ tại nhiều nơi ở châu Âu vượt ngưỡng 40 độ C, Tổng Thư ký Liên hợp quốc António Guterres đã phát đi thông điệp mạnh mẽ: “Nắng nóng cực đoan không còn là điều bất thường mà đã trở thành trạng thái bình thường mới”. Cùng thời điểm, Cơ quan Khí tượng Anh cũng cảnh báo thời tiết cực đoan trở thành "bình thường mới" ở nước này. Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO) đã nhiều lần chỉ rõ biến đổi khí hậu bắt nguồn từ khí thải nhà kính do hoạt động của con người gây ra đã khiến tần suất và cường độ của nhiều hiện tượng thời tiết cực đoan gia tăng mạnh, trở thành "bình thường mới". Ông Tobias Grimm, nhà khoa học khí hậu hàng đầu của Munich Re, nhấn mạnh thế giới vẫn tiếp tục nóng lên, các đại dương đang nóng lên và tình trạng biến đổi khí hậu đang làm gia tăng nguy cơ xảy ra các hiện tượng thời tiết cực đoan.

Copernicus cảnh báo thiệt hại do các hiện tượng thời tiết cực đoan mà biến đổi khí hậu gây ra dự kiến sẽ tăng gấp 10 lần vào cuối thế kỷ này. Cơ quan này cho biết thêm những tác động lan rộng do biến đổi khí hậu gây ra cho thấy tầm quan trọng của việc xây dựng khả năng phục hồi tốt hơn, đồng thời kêu gọi thực thi các biện pháp vật lý và công nghệ như tái chế nước, thiết kế tòa nhà có khả năng chống chịu với khí hậu, lập bản đồ rủi ro và hệ thống cảnh báo sớm. Tất cả các lĩnh vực và cơ quan quản lý cần phải thích ứng với tình trạng biến đổi khí hậu, giải quyết các tác động hiện tại và ngăn ngừa những rủi ro trong tương lai.

Ông Julien Nicolas, nhà khoa học kỳ cựu của Copernicus, khẳng định: “Chúng ta cần giải quyết nguyên nhân gốc rễ của tình trạng nóng lên toàn cầu, sự gia tăng liên tục của khí thải gây hiệu ứng nhà kính do hoạt động của con người, giảm phát thải càng sớm càng tốt. Rõ ràng, hành động vì khí hậu đang khẩn cấp hơn bao giờ hết”.

Thiên tai liên tiếp xảy ra trên nhiều châu lục trong cùng một khoảng thời gian ngắn - từ Mỹ đến châu Á, châu Âu và châu Phi - là minh chứng cho tính chất toàn cầu và hệ thống của cuộc khủng hoảng khí hậu hiện nay. Theo giới khoa học, một thế giới ấm lên trung bình 1,5 - 2°C so với thời kỳ tiền công nghiệp sẽ đồng nghĩa với mức thiệt hại kinh tế, xã hội và nhân mạng vượt xa khả năng thích ứng của nhiều quốc gia - đặc biệt là các nước đang phát triển.

Trước sức ép ngày càng lớn từ thiên nhiên và dư luận toàn cầu, các hội nghị khí hậu quốc tế trong thời gian tới, đặc biệt là Hội nghị lần thứ 30 các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP 30), sẽ trở thành phép thử cho cam kết thực sự của cộng đồng quốc tế, cả về tài chính, công nghệ và công lý khí hậu. Không còn thời gian để chần chừ khi "trạng thái bình thường mới" về thời tiết cực đoan đã ở cấp độ nguy hiểm!

VietBF@ sưu tập