florida80

Ý Thức và Mạt-Na Thức


Trong 8 thức của Duy Thức học Phật giáo, Ý thức là thức thứ 6, còn Mạt-na là thức thứ 7. Vậy hai thức này giống và khác nhau như thế nào ?

Ý thức (conciousness)

Ý thức là một thức tổng hợp nhận biết và xử lý tiền ngũ thức (thấy, nghe, ngửi, nếm, cảm giác tiếp xúc thân thể) để thành một một nhận thức tổng hợp, phân biệt rõ ràng từ đó phát sinh khái niệm về vật chất, cảnh giới tinh thần, tư tưởng, tập quán, văn hóa, triết học, tôn giáo, khoa học, tất cả những cái tạo ra nền văn minh nhân loại. Tóm lại ý thức dựng lên cảnh giới vật chất và tinh thần của con người.

Cơ sở của ý thức là lục căn (mắt, tai, mũi, lưỡi, thân thể, não bộ) và lục trần (sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp). Lục căn tiếp xúc với lục trần phát sinh ra lục thức bao gồm tiền ngũ thức và ý thức như nói trên. Một điểm cực kỳ quan trọng là não bộ tiếp xúc với pháp phát sinh ra toàn bộ cuộc sống xã hội văn minh của con người. Theo Phật pháp thì cuộc sống xã hội đời thường của con người không phải là có thật mà chỉ là tưởng tượng phát sinh từ bộ máy cực kỳ tinh xảo của thân tứ đại của con người trong đó bộ phận quan trọng nhất là bộ não. Clip sau đây minh họa điều đó.






Vạn Pháp Duy Thức

Mạt-na thức (Manas)

Khi bộ não của một con người ngừng hoạt động thì cả vũ trụ tưởng tượng của người đó hoàn toàn sụp đổ, cái xác đốt thì thành tro, chôn thì thành đất. Một vấn đề được đặt ra là nghiệp và thần thức (神識vijñānanā) là gì, chứa ở đâu mà lại có sự luân hồi tái sinh? Câu trả lời là nó chứa ở thức thứ 7 tức là Mạt-na thức.

Mạt-na thức là thức chấp ngã, nó cho rằng toàn bộ lục căn, lục trần, lục thức đều là nó. Chẳng những thế toàn bộ các kiếp sống của vô lượng vô biên kiếp quá khứ, hiện tại và tương lai cũng đều là nó. Nghiệp của quá khứ, hiện tại sẽ dẫn tới kiếp lai sinh của nó, triền miên vô tận như thế, Phật giáo gọi là luân hồi tái sinh. Cơ thể vật chất tiêu vong nhưng thần thức vẫn còn và nó đi đầu thai ở một cơ thể mới. Theo Phật pháp, Có 6 đường để cho thần thức đi đầu thai tùy theo nghiệp lực của nó gồm : người trời (thiên nhân天人deva), a-tu-la (阿修羅asura) người (nhân loại人类manussa), súc sinh (畜生tiracchānayo ni), ngạ quỷ (餓鬼petta) và địa ngục (地獄niraya).

Trong trường hợp thần thức đầu thai vào nhân đạo (đường làm người) và trong một số trường hợp đặc biệt, người tái sinh nhớ lại được tiền kiếp thì giới khoa học có thể xác nhận được tiền kiếp và kiếp lai sinh như hai trường hợp sau đây :

Câu chuyện tái sinh của Suresh Verma- BBC 1980


https://drive.google.com/file/d/12cT...ZRY7y3eeV/view


Câu chuyện tái sinh của Shanti Devi- India 1926-1987- Dr. Kirti Swaroop Rawat


https://drive.google.com/file/d/18z7...xOsa9nis_/view


Duy Thức Học Phật giáo giải thích rằng thức chấp ngã của một chúng sinh tức là Mạt-na thức bao gồm cả 7 thức, trong đó Ý thức là thức hiện hành của hiện tại chỉ chiếm một phần nhỏ, còn thông tin hay dữ liệu của vô lượng kiếp quá khứ thì ẩn tàng, nằm tiềm ẩn trong thức thứ 7. Ý thức không nhớ không biết về dữ liệu này cho đến khi bị kích thích vì một nguyên nhân nào đó, chẳng hạn bị thôi miên hay có một sự gợi nhớ nào đó, như gặp một cảnh lạ nhưng nó lại cảm thấy rất quen, thì nó sẽ nhớ lại các tiền kiếp xa xưa. Để dễ hình dung, chúng ta hãy mượn tin học để giải thích cho dễ hiểu.

Ý thức giống như bộ nhớ RAM (Random Access Memory= Bộ nhớ truy xuất ngẫu nhiên), đây là bộ nhớ hoạt động, dữ liệu từ ổ đĩa cứng (thí dụ cho Mạt-na) phải được đưa vào RAM (thí dụ cho Ý thức) thì dữ liệu đó mới hoạt động, mới hiện ra màn hình hoặc ra loa phát âm.

Thức chấp ngã của một chúng sinh chứa dữ liệu thông tin vô lượng kiếp của một chúng sinh là rất lớn, nó giống như một ổ đĩa cứng khổng lồ dung lượng không giới hạn.

Tàng thức hay A-lại-da thức (Alaya)

Khi nói tới vấn đề số lượng không giới hạn, chúng ta phải đi tới khái niệm không có số lượng (non quantity). Phật pháp dùng thuật ngữ bất nhị để mô tả khái niệm này. Bất nhị không phải là hai hay số nhiều mà cũng không phải là một, bất nhị chính là không có số lượng.

Để dễ hiểu về khái niệm này, chúng ta nên mượn một thí nghiệm khoa học về liên kết lượng tử (quantum entanglement) để mô tả, cụ thể là thí nghiệm do bà Maria Chekhova của đại học Moscow tiến hành năm 2012. Bà làm thí nghiệm cho một hạt photon xuất hiện đồng thời ở 100.000 vị trí khác nhau.





Maria Chekhova


Như vậy 100.000 hạt photon đó không phải là một vì rõ ràng có tới 100.000 hạt, con số còn có thể lên tới vô tận. Nhưng đó cũng không phải là nhiều vì nguồn gốc chỉ là một hạt. 100.000 hạt đó không phải hoàn toàn giống nhau vì vị trí của mỗi hạt trong không gian là khác nhau, những đặc điểm khác của mỗi hạt cũng có thể khác nhau chút ít, chẳng hạn nếu spin của hạt gốc xoay sang phải thì spin của các hạt khác xoay sang trái.

Mỗi hạt photon có thể đại biểu cho một chúng sinh, tất cả các hạt đều có chung một nguồn gốc.

Đưa ra thí nghiệm này để chúng ta có hiểu được tất cả chúng sinh đều có chung một nguồn gốc là Phật tánh, hay nói cách khác, một Phật tánh có thể biểu hiện thành vô lượng chúng sinh, tuy bề ngoài chúng có vẻ rất khác nhau nhưng bản thể là không khác.

Nguyên lý bất nhị hay không có số lượng dẫn chúng ta đến thức thứ 8 gọi là A-lại-da thức hay còn gọi là Tàng thức. Thức này chứa dữ liệu thông tin của tất cả chúng sinh. Như vậy đứng về mặt hạn chế, hữu vi, có số lượng, thì Mạt-na chứa dữ liệu của một chúng sinh riêng biệt, giống như một ổ đĩa cứng. Còn đứng về mặt vô hạn, không có số lượng thì Mạt-na cũng là A-lại-da, chứa dữ liệu của vô lượng chúng sinh. Điều đó có nghĩa là một chúng sinh trải qua vô lượng kiếp cũng tương đương với vô lượng chúng sinh trong vô lượng kiếp bởi vì thời gian không có thật, không gian không có thật, số lượng cũng không có thật.

Một hạt photon cũng là vô lượng hạt photon. Giống như tất cả ổ đĩa cứng đều liên thông với nhau thành mạng khổng lồ Internet. Hình ảnh IoT (Internet of Things= Internet kết nối vạn vật) cho chúng ta khái niệm tương đối cụ thể về A-lại-da thức hay Tâm vô lượng, hàng tỷ con người và hàng tỷ đồ vật đều kết nối với nhau, tương tác với nhau qua mạng 5G chẳng hạn, giống như vô lượng chúng sinh trong Tam giới có sự liên kết dính líu với nhau (quantum entanglement) qua một làn sóng vô hình mà thí nghiệm liên kết lượng tử đã cho chúng ta một khái niệm rõ ràng.

Tuy phân biệt chia ra thành 8 thức cho tiện mô tả nhưng 8 thức vẫn là đồng nhất thể và có thể gọi chung là Tâm (Citta). Tâm bao gồm cả 8 thức đó. Vô lượng vô biên chúng sinh vẫn chỉ là một tâm. Tâm là bản thể còn Tam giới và vô lượng chúng sinh là dụng. Thể và Dụng tuy rất khác nhau nhưng không phải là hai nên Phật giáo gọi là Bất nhị.

Năng lực khác nhau của Ý thức và Mạt-na thức

Khi nói Nhất thiết duy tâm tạo hay tâm tạo ra vật chất, chúng ta rất khó tin, tin không nổi bởi vì làm thế nào ý thức tạo ra vật chất được ? Đó là vấn đề năng lực của ý thức có giới hạn.

Năng lực của Ý thức giới hạn hơn Mạt-na thức vì nó chỉ có sức mạnh hiện hành của bộ não. Bộ não con người trung bình có 86 tỷ tế bào, nhưng không phải toàn bộ tế bào não đều đồng thời hoạt động. Một số nhà đặc dị công năng nói rằng chỉ có từ 5-10% tế bào não thực sự hoạt động tạo ra ý thức hiện hành trong cuộc sống hàng ngày, còn phần lớn tế bào ở trong trạng thái ngủ yên hoặc chỉ hoạt động cầm chừng giống như chiếc điện thoại di động của chúng ta, nó thường không hoạt động hết công suất. Phần không hoạt động này tương ứng với tiềm thức và tiềm năng.

Tiềm năng và tiềm thức này thuộc về sức mạnh của Mạt-na thức, nó bao gồm những tập khí (thói quen) của nhiều kiếp trước, những nghiệp lực của quá khứ, nó có sức mạnh điều khiển chúng ta lớn hơn và sâu xa hơn ý thức. Tiềm thức này quyết định bản sắc của mỗi con người. Một con người thông minh hay ngu tối, sở thích như thế nào là do tiềm thức quyết định, nó ảnh hưởng tới ý thức và dẫn dắt con người đi theo một lộ trình rất nhiều trường hợp là không theo mong muốn của ý thức.

Khi một người bị thôi miên hay có một cơ duyên nào gợi nhớ thì phần tiềm thức này bị đánh thức và người đó nhớ lại những tiền kiếp trong quá khứ mà bình thường người đó không hề ý thức, không hề biết. Như video sau :

Câu chuyện tái sanh của Swarnlata Mishra sinh năm 1948 tại India


https://drive.google.com/file/d/1FVK...imkot6-4J/view


Những nhận thức của con người chúng ta về thế giới chung quanh cũng là do tập quán, tập khí nhiều đời quy định mà Phật giáo gọi là thế lưu bố tưởng tức là tưởng tượng đã lưu truyền phổ biến trên thế gian, nhiều người có cùng một nhận thức như nhau (cộng nghiệp) nên cho rằng đó là khách quan, thật ra đó chỉ là chủ quan tập thể, chủ quan giống nhau của một số đông người.

Chẳng hạn, kết quả cuộc tranh luận khoa học trong thế kỷ 20 giữa hai nhà khoa học hàng đầu thế giới là Albert Einstein và Niels Bohr cho chúng ta thấy rằng hạt cơ bản như photon hay electron không hề có sẵn đặc trưng như vị trí, khối lượng, điện tích, số đo spin. Chỉ khi có người quan sát các đặc trưng đó mới xuất hiện. Như vậy hạt electron với các đặc trưng mà các nhà khoa học đo đạc được chỉ là tưởng tượng, là chủ quan tập thể của con người chứ không phải có thật. Và các cấu trúc nguyên tử, phân tử, cố thể vật chất, thân thể của chúng ta, cũng chỉ là tưởng tượng chứ không phải có thật. Tưởng tượng đó không phải của ý thức mà là của Mạt-na thức, nó sâu xa hơn, mạnh hơn, tác động quyết định hơn.

Vậy có gì chứng tỏ vật chất chỉ là tưởng tượng chứ không phải hoàn toàn có thật ? Không phải hiện giờ vật chất như cái nhà, cái xe là có thật. Không phải chỉ khi nhà và xe hoàn toàn tan rã thì vật chất mới mất đi. Mà ngay bây giờ nhà và xe cũng không có thật, PG nói là đương thể tức không当体即空 (cái đang hiện hữu cũng là không).

Tánh không là bản thể của vật chất. Vật chất không có thực thể.