Đa số người Việt của chúng ta chưa làm quen được với hệ thống bầu cử Tổng Thống của Mỹ . Từ VN cho đến hầu hết các quốc gia trên thế giới đều theo hệ thống phổ thông đầu phiếu tức là Popular votes ,đơn giản là trong cuộc bầu cử Tổng Thống năm 2016 nếu tính theo phổ thông đầu phiếu thì bà Hillary đắc cử Tổng Thống với trên 63 triệu phiếu bầu , ứng cử viên Trump về nhì vì thua bà Hillary hơn hai triệu phiếu , nhưng Ứng Cử Viên Trump lại thắng phiếu của Đại Cử Tri Đoàn 304 , Hillary 227 và Trump trở thành Tổng Thống thứ 45 của Hoa kỳ .
Kết quả bầu cử 2016
Donald Trump - Hillary Clinton
Party Republican - Democratic
Home state New York -New York
Running mate Mike Pence - Tim Kaine
Electoral vote 304[a] - 227[a]
States carried 30 + ME-02 - 20 + DC
Popular vote 62,984,828 -65,853,514
Percentage 46.1% -48.2%
Vậy thì chúng ta thử tìm hiểu xem nó khác nhau như thế nào :
1- Phổ thông đầu phiếu : đơn giản mỗi cử tri hợp lệ một lá phiếu , ai nhận được nhiều phiếu thì trở thành Tổng Thống , bà Hillary nhiều hơn Ông Trump 2,868,686 phiếu .( theo kết quả nêu trên)
2-Phiếu đại cử tri đoàn : Là tổng số của Thượng Nghị Sỹ 100 vị ( mổi tiểu bang 2 vị , 50 tiểu bang là 100)
Cộng với 435 Dân Biểu Hạ Viện ( tuỳ theo tiểu bang lớn nhỏ , tuỳ theo mật độ dân cư chia ra thành District , mỗi District có một dân biểu , do đó có những tiểu bang lơn thì có nhiều Dân Biểu hơn ví dụ như Texas có 38 , California có 55 ,và những tiểu bang nhỏ thưa dân như Dakotas, Montana and Wyoming chỉ có 3 electoral votes , đặc biệt Washington DC không phải là tiểu bang , nhưng là đặc khu của chính phủ nên cũng được 3 electoral votes.)
Cộng lại chúng ta có 100TNS + 435 DB +3 của Washing DC = 538 electoral votes.
Ứng cử Viên nào được 270 electoral votes trở lên là thắng cử .
Ứng cử viên Trump 304 , Hillary 227 , Trump đắc cử Tổng Thống .
Nếu xử dụng Popular votes thì sẽ bất công cho những tiểu bang nhỏ , vì chỉ cần California , Washington State , New York , Portland , Colorado đi bầu thôi là số phiếu phổ thông đủ đè bẹp ứng cử viên khác rồi , và dảng Dân Chủ sẽ có Tổng Thống muôn đời vì các tiểu banmg đông dân nầy đa số cử tri là đảng Dân Chủ .
Vì vậy để công bằng số Electoral Votes cứ 10 năm thì nước Mỹ kiểm tra dân số (cencus) một lần để điều chỉnh , có tiểu bang được thêm Dân Biểu, có tiểu bang bị bớt đi tuỳ theo tăng giảm dân số .
Tóm gọn ,mong ít nhiều giải đáp đươc thắc mắc của Huynh .