Gibbs

Tổng thống Vladmir Putin cảnh báo về khả năng xảy ra một cuộc tấn công hạt nhân nhằm vào bất kỳ ai can thiệp vào cuộc xung đột của Nga với Ukraine. Tại Nga, gần đây đe dọa hạt nhân đang ngày càng được bình thường hóa, một thực tế chưa từng thấy, kể cả dưới thời Liên Xô. Trong nhiều cuộc tọa đàm, bản tin trên truyền hình, người dẫn chương trình, khách mời tranh luận sôi nổi về khả năng các loại vũ khí hạt nhân Nga có thể hủy diệt bất kỳ đối thủ nào.

Explainer: President Vladmir Putin warned of a possible nuclear strike against anyone who intervenes in Russia’s conflict with Ukraine. Experts see a range of possibilities if Moscow were to use nuclear weapons https://t.co/RETlJewkTG pic.twitter.com/2jmedJVb4a

— Reuters (@Reuters) May 9, 2022

Hôm thứ Hai (02/05), người dẫn chương trình nổi tiếng của kênh 1, Dmitri Kisselev, đã giới thiệu hình ảnh mô phỏng siêu thực dọa xóa sổ Vương Quốc Anh khỏi bản đồ thế giới bằng một trận sóng thần gây ra bởi vụ nổ của một loại tên lửa hạt nhân không người lái ngầm dưới biển, có tên gọi Poseidon. Những người sống sót trong vụ nổ giả định có thể bị nhiễm « liều lượng phóng xạ cực cao ».

Vài ngày trước đó trên một kênh truyền hình khác của Nga, người ta cũng đưa ra những tính toán thời gian cho một loại tên lửa đười mới nhất để có thể tấn công vào thủ đô của « những nước giao nhiều vũ khí nhất cho Ukraina » : 106 giây để tới Berlin, 200 giây tới Paris, 202 giây tới Luân Đôn. Chuyên gia tại trường quay truyền hình còn hân hoan rằng loại tên lửa mới « không thể bị bắn chặn, đối phương không có thời gian để đáp trả».

« Đánh chìm » Vương Quốc Anh
Những cảnh cáo như vậy liên tiếp được tung ra như những làn sóng biểu dương sức mạnh do chính quyền Matxcơva tổ chức. Ngày 20/04, họ đã bắn thử tên lửa đạn đạo Sarmat. Loại tên lửa này phải đến mùa thu tới mới được triển khai, nhưng nó « khiến cho những kẻ hung hăng và hiếu chiến đe dọa đất nước chúng ta phải suy nghĩ lại », như cảnh cáo của tổng thống Vladimir Putin. Ông tán dương đây là một loại vũ khí « bất bại ». Truyền hình Nga ngay tiếp theo đã gợi đến khả năng « đánh chìm » Vương Quốc Anh.

Mới đây, hôm 04/5, kênh truyền hình Pháp BFM-TV đã chú ý đến việc xuất hiện trên bầu trời Matxcơva chiếc máy bay IL-80 Maxdome, một loại máy bay dùng để chở cả bộ chỉ huy chiến tranh trong trường hợp xảy ra xung đột hạt nhân. Đây là lần cất cánh đầu tiên kể từ năm 2010 của loại phi cơ vận tải chiến lược thiết kế chỉ để dùng trong tình huống « tận thế ». Có thể chiếc máy bay này chuẩn bị tham gia lễ diễu binh mừng chiến thắng ngày 09/05 tới.

Đáng lo ngại hơn, cùng ngày, Matxcơva thông báo đã thử mô phỏng các vụ bắn tên lửa có khả năng mang đầu đạn hạt nhân trong vùng Kaliningrad của Nga. Tại khu vực này, các loại tên lửa mang đầu đạn hạt nhân đã được triển khai từ năm 2016. Việc chọn vùng lãnh thổ nằm bên bờ biển Baltic này không vô tình, khi mà Thụy Điển và Phần Lan có khả năng sẽ thông báo ý định gia nhập NATO trong những ngày hay những tuần tới đây. Những ngày qua, người ta đã thấy xuất hiện các vụ xâm phạm không phận của hai nước bắc Âu này. Trên đường phố Matxcơva, người ta đã tổ chức một chiến dịch dán ảnh các nhân vật Thụy Điển bị gọi là « ủng hộ phát xít ».

Chuyện đe dọa hạt nhân không hoàn toàn là mới ở Nga. Từ nhiều năm gần đây, nhà báo Kisselev đã nhắc đến trong các chương trình của ông về khả năng biến nước này hay nước kia thành một « sa mạc hạt nhân ». Các vụ thử các loại tên lửa « không thể địch nổi », theo câu chữ của ông Putin, giờ đấy đã trở nên quen ở Nga.

« Nguy hiểm có thật »
Thế rồi « chiến dịch quân sự đặc biệt » khởi phát nhằm vào Ukraina đã đánh dấu một bước ngoặt. Ngay ngày 24/02, khi thông báo cuộc tấn công, ông Putin đã cảnh báo rằng « những ai có ý đồ can thiệp vào công việc của chúng ta phải biếtt rằng sự đáp trả của Nga sẽ ngay tức khắc và dẫn đến những hậu quả chưa từng thấy ».

Ít ngày sau, trong cuộc gặp với tổng tham mưu trưởng quân đội, Valeri Guerassimov và bộ trưởng Quốc Phòng , Serguei Choigu, tổng thống Nga đã ra lệnh đặt các lực lượng hạt nhân trong tình trạng báo động chiến đấu, một biện pháp dù sao cũng chỉ mang tính tượng trưng, vì lực lượng hạt nhân vẫn được coi là luôn trong tình trạng báo động. Các tàu ngầm hạt nhân mang tên lửa đạn đạo của Nga vài ngày sau đó có lẽ đã vượt qua khu vực chiến lược vẫn được gọi là GIUK – Groenland, Iceland, Vương Quốc Anh - ở giữa biển Bắc với Đại Tây Dương.

Hành động khoa trương đó ngày càng tăng cùng với những thất bại của quân đội Nga trên chiến trường, nhất là vụ Kiev tấn công vào soái hạm Moskva và nhất là việc phương Tây đẩy mạnh việc cung cấp vũ khí cho quân đội Ukraina.

Ngày 29/04, trong cuộc gặp với các dân biểu, ông Putin đã bộc lộ rõ khi nói với các nước « đe dọa Nga » bằng việc giao vũ khí cho Ukraina rằng : « Họ phải biết rằng đòn tấn công trả đũa của chúng ta sẽ nhanh như chớp. Chúng ta có tất cả các công cụ để làm việc đó, mà bất kỳ ai khác nằm mơ cũng không thấy và chúng ta sẽ sử dụng nếu cần thiết. Các quyết định về việc này đã có ».

Nên nhìn nhận các phát biểu lặp đi lặp lại như vậy chỉ là công cụ khích động nội bộ, hay là những tín hiệu rõ ràng gửi đến phương Tây ?

Matxcơva luôn mập mờ, ngay cả trong các phát ngôn của ngoại trưởng Serguei Lavrov cũng thế. Cuối tháng 4, được hỏi về viễn ảnh một « cuộc chiến tranh thế giới thứ 3 » với yếu tố hạt nhân, ông Lavrov đánh giá kịch bản đó là « không thể chấp nhận được » nhưng đồng thời lại khẳng định rằng đó là « mối nguy hiểm có thực »

« Tất cả các bên đều thua »
Học thuyết quân sự của Nga cho đến năm 2020 vẫn nhìn nhận vũ khí hạt nhân « chỉ như là một phương tiện răn đe, việc sử dụng là một biện pháp cực đoan và bắt buộc », nhưng Nga ngày càng biến cuộc xung đột Ukraina thành mối đe dọa sống còn ». Ngay từ hồi tháng 3, một người hiểu biết về giới lãnh đạo Nga trả lời phỏng vấn báo Le Monde đã nhận định rằng kịch bản hạt nhân tự thân nó đang leo thang dần dần với việc sử dụng các loại vũ khí chiến thuật tại Ukraina, hay bắn tên lửa đạn đạo trong Đại Tây Dương mang tính chất cảnh cáo.

Các nước phương Tây dường như cảm thấy nằm trong đe dọa này, ít bình luận về các thông báo của Nga, nhưng đều tỏ cho biết lực lượng hạt nhân của họ cũng sẵn sàng. Không nước nào liều lĩnh nói đó là « trò bịp » của Nga, ngay cả các chuyên gia châu Âu và Mỹ vẫn chưa thấy đáng báo động. « Trong một cuộc chiến tranh như vậy, tất cả các bên đều sẽ thua », bộ trưởng Quốc Phòng Mỹ Lloyd Austin đã khẳng định trong một phát biểu hôm 27/04.

Nga có ý thức được điều hiển nhiên này không ? Việc đáp trả của các cường quốc hạt nhân khác đối với đòn tấn công hạt nhân Nga là điều không tránh khỏi. Đó là dữ kiện hoàn toàn quen thuộc trong một đất nước như Nga mà bao lâu nay các vấn đề chiến lược vẫn là một phần của chính trị.

Dù đó là hành động yên hùng, khoác lác hay là niềm tin thực sự, những người dẫn chương trình và khách mời trên trường quay truyền hình Nga luôn phấn khích trả lời về khả năng có thể xảy ra chiến tranh hạt nhân bằng cách đua nhau nhắc lại hai câu nói của Vladimir Putin hồi 2018 : « Một thế giới không nước Nga thì còn ra cái gì ? » ( muốn mọi người ngầm hiểu thà hủy diệt nhân loại còn hơn là nước Nga biến mất ) và « Chúng ta, như những người tử vì đạo, sẽ đi đến thiên đường, còn bọn họ sẽ bị tiêu diệt ».

Giám đốc CIA nói rằng các cơ quan tình báo Mỹ chưa có "bằng chứng thực tế" cho thấy Tổng thống Nga Vladimir Putin sẽ sử dụng vũ khí hạt nhân chiến thuật ở Ukraine.
Ngày 7-5, Giám đốc Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) William Burns nói rằng các cơ quan tình báo Mỹ chưa có bất kỳ "bằng chứng thực tế" nào cho thấy Tổng thống Nga Vladimir Putin sẽ sử dụng vũ khí hạt nhân chiến thuật ở Ukraine, đài RT đưa tin.

“Tại thời điểm này, chúng tôi chưa thấy bằng chứng thực tế về việc Nga lên kế hoạch triển khai hoặc khả năng nước này sử dụng vũ khí hạt nhân chiến thuật” - ông Burns cho biết.

Tuy nhiên, ông Burns cho rằng Mỹ nên “tập trung cao độ” vào mối đe dọa hạt nhân tiềm ẩn từ Moscow. Theo RT, Điện Kremlin đã khẳng định rằng Nga sẽ không triển khai vũ khí hạt nhân ở Ukraine. Hôm 6-5, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Nga Alexei Zaitsev tuyên bố rằng “Nga kiên quyết tuân thủ nguyên tắc không thể có bên chiến thắng trong một cuộc chiến hạt nhân và cũng không gây ra loại chiến tranh này.”

Trước đó, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã cảnh báo Nga có thể sử dụng vũ khí hóa học hoặc hạt nhân để giành chiến thắng ở Ukraine, đồng thời kêu gọi thế giới “sẵn sàng” cho khả năng này.

Báo chí phương Tây cũng đã suy đoán về khả năng xảy ra một cuộc tấn công hạt nhân như vậy, với lý do Nga đặt lực lượng răn đe hạt nhân trong tình trạng báo động cao ngay từ đầu chiến dịch quân sự, và việc ông Putin cảnh báo các nước can thiệp vào cuộc xung đột sẽ phải đối mặt với hậu quả "chưa từng thấy trong lịch sử.”

Phát biểu với tờ Newsweek hôm 5-5, Đại sứ Nga tại Washington Anatoly Antonov nói rằng chính Moscow “trong những năm gần đây đã luôn nói với Mỹ rằng không thể có bên chiến thắng trong một cuộc chiến tranh hạt nhân, vì vậy nó sẽ không bao giờ xảy ra”.

Trong bài phát biểu thông báo về cuộc xâm lược Ukraine vào ngày 24/2, ông Putin đã đưa ra một cảnh báo ẩn ý nhưng không thể nhầm lẫn rằng, nếu phương Tây can thiệp vào điều mà ông gọi là "hoạt động quân sự đặc biệt", ông có thể sử dụng vũ khí hạt nhân để đáp trả.

"Bất kể ai cố cản đường chúng tôi hoặc ... tạo ra mối đe dọa cho đất nước và người dân của chúng tôi, Nga sẽ đáp trả ngay lập tức, và hậu quả sẽ là điều mà quý vị chưa từng thấy trong lịch sử", ông cho biết theo bản dịch của Điện Kremlin.

Ba ngày sau, vào ngày 27/2, ông Putin đã ra lệnh chỉ huy quân đội của mình đặt các lực lượng răn đe hạt nhân của Nga trong tình trạng báo động cao độ, trích dẫn tuyên bố gây hấn của các nhà lãnh đạo của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) và các lệnh trừng phạt kinh tế của phương Tây đối với Moscow.

“Các nước phương Tây không chỉ có những hành động không thân thiện với nước ta trong lĩnh vực kinh tế. Tôi đang nói về các biện pháp trừng phạt Nga bất hợp pháp mà mọi người đều biết. Tuy nhiên, các quan chức hàng đầu của các nước NATO cũng đưa ra những tuyên bố mang tính gây hấn đối với đất nước chúng ta. Do đó, tôi ra lệnh Bộ trưởng Quốc phòng và Tổng Tham mưu trưởng đặt các lực lượng răn đe hạt nhân Nga vào trạng thái chiến đấu cao nhất" - Tổng thống Putin tuyên bố.

Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov, một nhà ngoại giao kỳ cựu, cũng đã nói về nguy cơ xảy ra chiến tranh hạt nhân, mặc dù ông nói rằng Moscow đang cố gắng hết sức để ngăn chặn điều này.

"Tôi không muốn nâng cao những rủi ro đó. Nhưng nhiều người muốn như vậy. Nguy hiểm là nghiêm trọng và có thật. Chúng ta không được đánh giá thấp nó", ông nói vào một tuần trước đó, điều mà Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ nhận định là "đỉnh cao của sự vô trách nhiệm".

Trong khi Washington chưa thấy bất kỳ động thái nào của việc lực lượng hạt nhân Nga đang trong tình trạng báo động cao độ, các chuyên gia và quan chức phương Tây cảnh báo không nên bác bỏ những bình luận này vì có nguy cơ ông Putin sử dụng vũ khí hạt nhân nếu ông cảm thấy bị 'dồn vào chân tường' trong cuộc chiến với Ukraine hoặc nếu NATO tham chiến.

Phương Tây nói gì?

Các quan chức Mỹ nhanh chóng gọi những bình luận của Putin về việc đặt các lực lượng hạt nhân của Nga trong tình trạng báo động cao độ là nguy hiểm, leo thang và hoàn toàn không thể chấp nhận được. Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg chỉ trích Điện Kremlin là 'hung hăng và vô trách nhiệm'.

Tuy nhiên, các quan chức Mỹ cũng ngay lập tức nói rõ rằng, họ không thấy dấu hiệu nào cho thấy việc Nga thay đổi vị thế hạt nhân. Đồng thời, quân đội Mỹ cho biết, họ không cần thiết phải thay đổi vị thế hạt nhân của mình.

Vào ngày 28/2, Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden nói với người dân Mỹ không cần lo lắng về một cuộc chiến tranh hạt nhân với Nga. Trả lời một câu hỏi lớn về việc, liệu công dân Mỹ có nên lo ngại về một cuộc chiến tranh hạt nhân nổ ra hay không, ông Biden nói "không".

Nga sẽ sử dụng vũ khí hạt nhân trong trường hợp nào?

Bình luận của ông Biden dường như phản ánh quan điểm của các chuyên gia Mỹ và quan chức phương Tây rằng, khả năng Nga sử dụng vũ khí hạt nhân trong cuộc chiến Ukraine là 'cực kỳ thấp'.

"Kể từ năm 1945, mọi nhà lãnh đạo của các cường quốc hạt nhân ... đều từ chối việc sử dụng vũ khí hạt nhân trong chiến tranh vì nhiều lý do", ông Gideon Rose, cựu biên tập viên của tạp chí Foreign Affairs, cho biết vào tuần trước.
"Ông Putin cũng không phải là ngoại lệ, hành động phát xuất ra không phải từ một trái tim nóng, mà từ một cái đầu lạnh. Ông ấy biết rằng sẽ xảy ra các đòn trả đũa phi thường kèm theo áp lực toàn cầu, và không biện pháp chiến lược nào có thể so sánh được", ông nói thêm.

Các chuyên gia và nhà ngoại giao phương Tây cho biết, mục đích chính của lời đe dọa tấn công hạt nhân dường như nhằm ngăn chặn Washington và các đồng minh NATO tham gia trực tiếp vào cuộc chiến.

"Những lời lẽ này không đáng tin cậy", một nhà ngoại giao phương Tây và những chuyên gia ẩn danh khác nhận định. "Ông ta chỉ đang cố gắng hù dọa phương Tây".

Nga sẽ sử dụng vũ khí hạt nhân như thế nào?

Trong khi các quốc gia phương Tây không ngừng đổ vũ khí vào Ukraine kể từ sau cuộc xâm lược, ông Biden hồi năm ngoái cho biết việc đưa quân đội Mỹ vào thực địa ở Ukraine là "điều không phải bàn cãi".

Hoa Kỳ và các đồng minh của họ không muốn tham gia vào một cuộc chiến tranh thông thường với Nga, chưa nói đến việc làm mọi thứ có thể để gây ra một cuộc chiến tranh hạt nhân.

Nếu Nga sử dụng vũ khí hạt nhân, các chuyên gia đã cho thấy một loạt các khả năng, từ việc kích nổ trên Biển Đen bằng một máy bay không người lái của Ukraine, cho đến một cuộc tấn công nhằm vào một mục tiêu quân sự của Ukraine hoặc vào một thành phố bất kỳ.

Tuy nhiên, việc sử dụng vũ khí hạt nhân ở Ukraine có thể gây nguy hiểm cho quân đội Nga và gây nhiễm phóng xạ cho chính nước Nga.

Phương Tây sẽ phản ứng ra sao?

Một số nhà phân tích cho rằng, Washington có thể lựa chọn một phản ứng quân sự thông thường thay vì phản ứng bằng vũ khí hạt nhân - có thể gây tổn hại cho các đồng minh của Mỹ hoặc dẫn đến leo thang hạt nhân hơn nữa. Hệ quả sẽ là nguy hiểm cho toàn bộ châu Âu hoặc chính nước Mỹ.

"Tôi đề xuất là Hoa Kỳ và NATO nên đáp trả bằng lực lượng quân sự, chính trị và ngoại giao thông thường để tăng cường cô lập Nga và tìm cách chấm dứt xung đột mà không leo thang thành chiến tranh hạt nhân", ông Ông Daryl Kimball, Giám đốc của Hiệp hội Kiểm soát Vũ khí cho hay. Hiệp hội Kiểm soát Vũ khí là một tổ chức phi lợi nhuận, tìm cách giáo dục công chúng về kiểm soát vũ khí.

Làm thế nào để thay đổi viễn cảnh chiến tranh hạt nhân?

NATO có thể tìm cách thiết kế lại lá chắn tên lửa đạn đạo do Mỹ chế tạo ở Ba Lan và Romania để bắn hạ tên lửa của Nga trong tương lai. NATO từ lâu cho biết, thiết kế hiện tại nhằm mục đích chống lại tên lửa của Iran, Syria và các đối tượng bất hảo ở Trung Đông.

Hiện vẫn chưa rõ liệu một cuộc tấn công của Nga có thể khiến các quốc gia có năng lực hạt nhân khác như Ấn Độ và Pakistan sử dụng vũ khí như vậy hay không. Nếu có sự lên án toàn cầu thì đảm bảo sẽ không nổ ra chiến tranh hạt nhân trong tương lai, các chuyên gia nhận định.

__________________