Không cao sang hay đắt đỏ, khoai vạc mọc lên từ những luống đất nghèo, được vun xới bởi bàn tay lam lũ của người nông dân.
Khoai vạc, hay c̣n được biết đến với nhiều tên gọi thân thuộc khác như khoai mỡ, khoai tím, củ cái, củ mỡ, củ cầm, củ tía, khoai ngà..., mang tên khoa học Dioscorea alata, là một trong những loại củ phổ biến tại Việt Nam. Bề ngoài, khoai vạc có lớp vỏ xù x́, hơi giống khoai sọ, nhưng khi bổ ra, phần ruột lại mang sắc tím đặc trưng, tựa như khoai lang tím.
Không cầu kỳ hay đắt đỏ, khoai vạc mọc lên từ những luống đất cằn cỗi, được chăm sóc bởi bàn tay lam lũ của người nông dân. Đến mùa thu hoạch, từng củ khoai vạc tím ngắt được đào lên từ ḷng đất, rửa sạch rồi đem luộc. Mùi thơm ngọt ngào của khoai lan tỏa khắp gian bếp nhỏ, gợi nhớ về những bữa cơm đạm bạc nhưng ấm áp.
Chị Ngọc Anh (Hà Tĩnh) chia sẻ trên tờ Tri thức & Cuộc sống: "Ngày trước, hầu như nhà nào ở quê cũng trồng vài khóm khoai vạc trong vườn. Có những củ to bằng bắp chân, đến mùa thu hoạch th́ mang về luộc ăn thay cơm. Thời ấy c̣n khó khăn, khoai vạc chính là món ăn nuôi lớn bao thế hệ chúng tôi".
Theo ḍng chảy thời gian, khoai vạc không c̣n là món ăn đơn thuần mà đă "lột xác" trở thành đặc sản lạ miệng được người dân thành phố săn lùng. Những món chè, bánh, súp, cháo từ khoai vạc xuất hiện ngày càng nhiều trong các nhà hàng, quán ăn, mang đến hương vị mới lạ, hấp dẫn.
"Ḿnh thường ra chợ gần nhà mua khoai vạc về nấu chè. Món chè có màu tím tự nhiên, bùi bùi và thơm nhẹ, ai trong nhà cũng mê. C̣n những ngày bận rộn, chỉ cần rửa sạch rồi luộc lên là có món ăn ngon. Nếu muốn nhớ về hương vị tuổi thơ, bạn thử chấm khoai vạc luộc với đường, vừa ăn vừa như sống lại những ngày xưa cũ, thấy ḷng nhẹ tênh và vui đến lạ," chị Ngọc Anh chia sẻ thêm.
Hiện nay, trên thị trường, khoai vạc được bán với giá khoảng 70.000 đồng/kg. Từ khoai vạc, người ta có thể chế biến thành vô vàn món ăn hấp dẫn như luộc, hấp, chiên, làm chè, làm bánh, hay nấu canh xương...
Theo báo Lao động, không chỉ là loại thực phẩm dễ chế biến với vị thơm ngọt, ngậy béo, khoai vạc c̣n được biết đến như một loại củ giàu dinh dưỡng. Trung b́nh trong 100gr khoai vạc đă nấu chín có chứa 27gr carbohydrate, 140 calo, 4gr chất xơ, 0,1gr chất béo, 1gr chất đạm, cùng nhiều vi chất như 4% vitamin A, 40% vitamin C, 4% sắt, 2% canxi, 13,5% kali, 0,83% natri,… và đặc biệt là anthocyanin – một chất chống oxy hóa mạnh mà không phải thực phẩm nào cũng có.
Với thành phần dinh dưỡng nổi bật, khoai vạc mang lại nhiều lợi ích sức khỏe đáng kể cho con người.