Ít nhất có 15 người dân bản địa tại Arizona và New Mexico cho biết họ đă bị cơ quan thực thi công lực liên bang (ICE) thẩm vấn hoặc bị giam giữ và bị yêu cầu tŕnh ra bằng chứng về quyền công dân trong các cuộc truy quét dân nhập cư lậu tại nhà và nơi làm việc từ hôm thứ Tư, 22 tháng Giêng, theo các viên chức bộ lạc
Navajo Nation.
Các nguồn tin này làm cho cộng đồng bộ lạc ở cả hai tiểu bang bị hoảng loạn đồng thời lại xuất hiện trong thời điểm mà chính quyền ông Trump mạnh tay bắt giữ dân nhập cư không có giấy tờ trên khắp Hoa Kỳ và huy động các lực lượng trên quy mô lớn hơn nhằm thực hiện chiến dịch cam kết cho trục xuất hàng loạt di dân lậu.
CNN đă liên lạc với Ṭa Bạch Ốc để yêu cầu được b́nh luận.
Giới chức vẫn đang cho điều tra chính xác xem, liệu có bao nhiêu người Diné/Navajo và các công dân bộ lạc bản địa đă bị bắt giữ sai trái trong các cuộc đột kích này, Chủ tịch Hội Đồng Navajo Nation Crystalyne Curley có nói với
CNN. Vẫn chưa rơ Cơ Quan Thực Thi Di Trú và Quan Thuế (
ICE) hay các cơ quan thực thi công lực khác có thực hiện các chiến dịch bắt giữ này hay không.
ICE vẫn chưa trả lời yêu cầu được b́nh luận từ
CNN.
Tổng thống Buu Nygren của Navajo Nation. (Ảnh: Office of the President of the Navajo Nation)
Giới chức
Navajo Nation đă liên lạc với Bộ Nội An, các Thống đốc Arizona và New Mexico, cũng như
ICE, nhằm cho kiểm chứng các nguồn tin nói trên, Văn Pḥng Tổng thống Navajo Nation Buu Nygren cho biết trong một thông cáo báo chí hôm thứ Sáu tuần trước.
"Văn pḥng Tổng thống Navajo Nation nhận được nhiều tin tức từ công dân Navajo cho biết họ đă hứng chịu những hành động không mấy tốt đẹp, thậm chí gây ra hoảng loạn, khi đối diện với các nhân viên đặc vụ liên bang nhắm vào dân nhập cư không có giấy tờ cư trú ở miền Tây Nam Hoa Kỳ", ông Nygren cho biết trong một thông cáo báo chí.
Tổng Thống Buu Nygren vốn có cha là người gốc Việt, mẹ là thổ dân Navajo.
Justin Ahasteen, giám đốc điều hành Văn Pḥng
Navajo Nation tại Washington D.C. cho biết, văn pḥng chưa xác nhận bất cứ tin tức nào có liên quan đến hành động của các nhân viên đặc vụ
ICE nhắm vào các công dân Navajo.
Ahasteen, một người dân bộ lạc dính líu đến một cuộc đột kích diễn ra tại Phoenix nói với
CNN rằng hành động thực thi công lực xảy ra
"không đúng nơi, không đúng lúc, không đúng người" , đồng thời cho biết ban đầu cơ quan thực thi công lực không nhắm đến một trường hợp cụ thể nào, nhưng vẫn có một người dân bộ lạc đă bị giam giữ và bị thẩm vấn sau khi tŕnh ra giấy tờ tùy thân chứng minh thuộc về bộ lạc.
Sau đó người này được thả, Ahasteen cho biết.
CNN cũng đồng thời liên lạc với giới chức Cảnh sát Tiểu bang New Mexico, Văn Pḥng Cảnh sát Quận hạt Navajo và Sở Cảnh sát Navajo Nation để yêu cầu được b́nh luận.
Thượng nghị sĩ Arizona Theresa Hatathlie, một người Diné/Navajo, có nói với
CNN rằng, bà đă nhận được tin tức từ gia đ́nh một phụ nữ Navajo cho biết người này đă bị
ICE thẩm vấn và yêu cầu tŕnh ra bằng chứng cho thấy bà là người bản địa sau khi họ đột kích vào nơi làm việc của bà vào sáng hôm thứ Tư tuần trước.
Người phụ nữ cho biết, cuối cùng bà cũng được phép dùng điện thoại di động và nhắn tin cho thân nhân trong gia đ́nh, sau đó họ gửi cho bà một tấm h́nh chụp lại
Giấy Chứng Nhận Nhóm Máu Người Da Đỏ (CDIB), sau đó người phụ nữ này được các nhân viên đặc vụ ICE công nhận, bà Hatathlie cho biết. Chưa rơ số phận của 7 người bản địa khác cũng bị thẩm vấn đang ra sao.
Hội Đồng Navajo Nation biết được các tin tức nhờ mạng xă hội và các cuộc điện thoại tŕnh báo cho các đại biểu hội đồng từ các gia đ́nh, cho biết
ICE đă ghé qua chung cư và nơi làm việc của họ, Curley cho biết.
"Tôi nghĩ chắc là có điều chi nhầm lẫn với các sắc tộc khác, có thể chỉ v́ dân bản địa có làn da nâu th́ họ tự động bị phân loại hoặc đánh giá theo tiêu chuẩn là thuộc về một nhóm sắc tộc nhất định nào đó?"
Chiến Dịch Bảy Sắc Cầu Vồng (ORB), một hội đoàn bất vụ lợi giúp đỡ công dân Navajo sau khi trở thành nạn nhân của t́nh trạng gian lận Medicaid tại Arizona, là nơi khởi động
Sáng Kiến Khủng Hoảng Di Trú nhằm tương trợ cho người dân bản địa chịu ảnh hưởng trong các cuộc đột kích của cơ quan thực thi công lực liên bang.
Diné, tức là
"Người Dân" và cũng là cách thức mà dân Navajo tự gọi chính họ. Các thành viên bộ lạc bản địa khác cũng được khuyến cáo đem theo giấy tờ tùy thân do tiểu bang cấp cùng giấy chứng nhận huyết thống da đỏ
(CDIB) pḥng khi các viên chức nhập cư liên bang và các cơ quan thực thi công lực khác muốn cho kiểm tra.
Sáng kiến này lập ra đường dây phản ứng khẩn cấp để
Diné và các công dân bản địa khác bị thẩm vấn hoặc bị giam giữ có thể gọi điện thoại để được hỗ trợ tức thời cũng như giúp các nhân viên đặc vụ liên bang kiểm chứng giấy tờ tùy thân.
Văn Pḥng Tổng thống Navajo Nation cũng cho ban hành một bản chỉ dẫn cho
Diné khi tiếp xúc với các viên chức di trú, trong đó khuyến cáo họ nên yêu cầu các sĩ quan tŕnh ra giấy tờ xem họ có đúng là sĩ quan hợp pháp hay không, đồng thời thực hiện quyền im lặng và nói chuyện với luật sư nếu bị bắt giữ hoặc bị giam giữ, đồng thời quay phim buổi kiểm tra giấy tờ nếu được, điều này sẽ giúp người dân lưu giữ bằng chứng rằng họ từng bị các viên chức kiểm tra.
Chiến dịch càn quét nhập cư diễn ra trong thời gian gần đây khơi lại những vết thương cũ của dân bản địa sinh sống tại Mỹ Châu từ hàng ngàn năm trước, khi quê cha đất tổ bị chủ nghĩa thực dân xâm chiếm c̣n người dân th́ bị đối xử tàn bạo.
Trưởng lăo
Diné, James Jackson, một người hoạt động được cộng đồng Navajo kính trọng, có nói với
CNN rằng, chiến dịch càn quét dân nhập cư gần đây cũng như những ảnh hưởng hằn lên cộng đồng Navajo là
"một điều thật đáng hổ thẹn".
Bà Hatathlie và ông Jackson cho biết, quyết sách chống nhập cư, tỷ như các cuộc đột kích gần đây đều đi ngược lại với các giá trị của dân bản địa và cung cách an cư bao đời nay, vốn là những giá trị cho phép người dân bản địa có một cuộc sống sung túc và ḥa hợp với đất trời trong hàng ngàn năm trước khi người Mỹ đến xâm chiếm.