Protein là thành phần thiết yếu giúp xây dựng và duy tŕ cơ bắp, mô và các enzyme quan trọng. Cơ thể không thể hoạt động b́nh thường nếu thiếu hụt protein. Do đó, việc bổ sung đầy đủ protein vào chế độ ăn là điều cần thiết. Để bổ sung protein, bên cạnh các loại thịt, nhiều người lựa chọn sữa. Tuy nhiên, trên thực tế, có một loại rau giàu protein ngang ngửa sữa, lại có cực nhiều lợi ích sức khỏe nhưng ít người biết đến để ăn, đó chính là atiso. Theo Trung tâm dữ liệu Thực phẩm, Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ, trong 100g sữa có 3,4g protein, trong khi đó lượng protein trong 100g hoa atiso là 3,3g.
Bông atiso (Ảnh: Getty)
Atiso là cây thân thảo lâu năm lá gai, có nguồn gốc miền Nam châu Âu. Loại cây này đă được người Hy Lạp và La Mă cổ đại trồng để làm rau ăn. Bộ phận được dùng làm rau ăn là cụm hoa bao gồm đế mang hoa, các lông tơ và các lá bắc (có phần gốc mềm màu trắng bao xung quanh bông).
Tại Việt Nam, atiso được trồng ở Quản Bạ (Hà Giang), Sa Pa (Lào Cai), Tam Đảo (Vĩnh Phúc), nhưng trồng nhiều nhất là ở Đà Lạt (Lâm Đồng). Theo thông tin từ báo Vietnamnet, trong năm 2023, diện tích trồng atiso ở Lâm Đồng là khoảng 162ha với năng suất b́nh quân 504 tạ/ha, sản lượng khoảng 8.200 tấn. Tại Sa Pa, tổng sản lượng atiso trong niên vụ 2023-2024 đă đạt 1.920 tấn, mang về doanh thu hơn 5 tỷ đồng, báo Quân đội nhân dân thông tin.
Hiện nay, atiso không chỉ được dùng làm thực phẩm mà c̣n được dùng để làm thuốc.
Atiso tốt như thế nào?
Theo tạp chí Health, một bông atiso cỡ vừa có thể cung cấp gần 20% nhu cầu folate và vitamin K mỗi ngày, cùng khoảng 10% lượng khuyến nghị hàng ngày vitamin C, magiê, mangan và kali. Các chất dinh dưỡng này đều rất cần thiết để duy tŕ sức khỏe tổng thể, cụ thể:
Folate: hỗ trợ tạo DNA và phân chia tế bào.
Vitamin K: hỗ trợ quá tŕnh đông máu và h́nh thành xương.
Vitamin C: là chất chống oxy hóa giúp tăng cường miễn dịch và sản sinh collagen.
Magiê: cần thiết để duy tŕ sức khỏe của hệ cơ, dây thần kinh, đồng thời điều ḥa đường huyết và huyết áp.
Mangan: hỗ trợ sản xuất collagen và duy tŕ sức khỏe xương.
Kali: hỗ trợ chức năng tim, co bóp cơ và kiểm soát huyết áp.
Ngoài ra, atisô chứa lượng lớn chất chống oxy hóa, giúp bảo vệ tế bào khỏi lăo hóa sớm và tổn thương.
Có rất nhiều nghiên cứu khoa học đă chỉ ra lợi ích tiềm năng của atiso trong việc pḥng ngừa bệnh tật. Ví dụ, tạp chí Health trích dẫn kết quả của một nghiên cứu cho thấy atiso có thể hỗ trợ hạ huyết áp.
Một nghiên cứu đăng tải trên Phytotherapy Research cho thấy, atiso có tác dụng cải thiện sức khỏe gan, đặc biệt ở những người mắc bệnh gan nhiễm mỡ. Theo đó, atiso giúp giảm chỉ số men gan, giảm cholesterol toàn phần, cholesterol “xấu” LDL và triglyceride.
Ngoài ra, theo thông tin từ tạp chí Health, atiso c̣n là nguồn cung cấp dồi dào prebiotic. Đây là chất nuôi dưỡng lợi khuẩn đường ruột, giúp cải thiện tiêu hóa, miễn dịch và kể cả tâm trạng.
Cách chọn và sơ chế atiso tươi để nấu ăn
Cách chọn atiso
Khi mua atiso, nên chọn những bông nặng tay, chắc và lá khép chặt. Một mẹo nhỏ để kiểm tra độ tươi của bông là dùng tay xoa nhẹ các lá, nếu phát ra tiếng kêu “két két” th́ đó là atisô c̣n mới, tạp chí Health thông tin.
Cách sơ chế atiso
Đặt bông atiso đă rửa sạch nằm ngang trên thớt, cắt bỏ khoảng 3-4 cm phần đầu. Sau đó cắt phần cuống và cho atisô đă tỉa gọn vào tô. Vắt thêm nước cốt chanh tươi lên trên để atiso không bị thâm. Sau đó, lựa chọn phương pháp nấu phù hợp.
Atiso có thể chế biến bằng cách luộc, chiên, xào, hấp, nướng. Trong đó, luộc và hấp được xem là hai cách giúp giữ lại nhiều dưỡng chất nhất từ atiso.
VietBF@ Sưu tập