Ngày ấy, kỷ niệm 65 năm t́nh hữu nghị Việt – Cuba rộn ràng như hội làng. Loa phường mở hết công suất, báo đài nổ như pháo Tết. Nhưng khổ nỗi, nội dung th́ cứ… lạc điệu, kiểu như bật nhạc bolero trong buổi ḥa nhạc giao hưởng. Tin tức th́ toàn mốc meo, khen tới mức cả nước “phải” biết ơn – nghe xong, Khổng Tử chắc cũng phải chép miệng: “Ơ hay, bạn cho miếng kẹo cao su hồi năm nào mà giờ bắt con cháu đời đời ghi ơn sao?”
Trên sân khấu ấy, nhân dân chia làm hai phe. Một phe c̣n đắm ch́m trong âm vang tuyên truyền thời chiến, rưng rưng như xem phim Hàn Quốc tập cuối. Phe kia th́ lặng lẽ lắc đầu, đă tiếp xúc với thế giới mới, nh́n Cuba chỉ c̣n như một “quốc gia trong tủ lạnh”: bên ngoài đẹp lung linh, bên trong hết điện nên đồ ăn toàn bốc mùi.
Hồi trước, tôi có viết một bài về Fidel Castro – ông cụ ấy sống trong biệt thự, có đảo riêng, du thuyền riêng. Tôi nói thật th́ nhiều trí thức miền Bắc giận tôi lắm, bảo tôi “quay xe”. Ừ th́ tôi quay, nhưng quay theo hướng có đèn xanh, chứ ai dại ǵ lao vào ngơ cụt. Mất bạn bè cũng đành chịu, v́ sự thật vẫn có mùi thật hơn là mùi tem phiếu.
Cuba – viên ngọc hóa… bóng đèn dầu
Ngày xưa, Cuba được gọi là “viên ngọc Đại Tây Dương”. Bây giờ, ngọc ấy rơi xuống cống, chỉ c̣n du khách đến ngắm di tích hoài cổ. Năm 2024, cả nước biểu t́nh v́ mất điện 18 tiếng/ngày. Tủ lạnh chết, cá thịt bốc mùi, bệnh viện thành nhà xác mini, trẻ em học bài bằng ánh nến như trong phim kinh dị.
Giữa lúc ấy, quư tử Sandro Castro – “hoàng tử đỏ” – cưỡi Mercedes đi bar, nhấp champagne rồi cười khẩy: “Ḿnh giống công ty điện lực, phát blackout cho thiên hạ.” Thật t́nh, nếu dân Cuba có sức, chắc đă kéo Sandro ra sạc điện cho sáng cả đảo rồi.
Huyền thoại Fidel – chuyện cười thế kỷ
Những ai c̣n tin Fidel là “lănh tụ khổ hạnh” chắc chưa đọc hồi kư của vệ sĩ cũ Juan Reinaldo Sánchez. Trong đó, Fidel hiện ra như một phiên bản “Kim Jong Un bản Caribe”: du thuyền, hồ bơi nước mặn, đảo riêng. Ông ta bảo dân “thắt lưng buộc bụng”, c̣n ḿnh th́ thắt cà vạt hàng hiệu.
Cái bi hài ở chỗ: ngày c̣n trẻ, Fidel từng hùng hồn tự bào chữa trước ṭa của chế độ Batista, nhờ hệ thống tư pháp độc lập mà được tha. Rồi khi nắm quyền, việc đầu tiên là… giết chết nền tư pháp ấy. Thế là từ một phiên ṭa minh bạch, Cuba biến thành một nhà tù khổng lồ.
Khủng hoảng hạt nhân: từ Vịnh Con Lợn đến bầy ḅ đỏ
Đám “ḅ đỏ” ở quê nhà th́ vẫn mê kể chuyện: “Nhờ Cuba đặt tên lửa dí vào Mỹ nên Mỹ mới không dám dùng bom nguyên tử ở Việt Nam!” Thực ra, nếu đem lư luận ấy đi kể cho Kennedy hay Khrushchev, chắc họ cũng ngă ghế v́ cười.
Khủng hoảng hạt nhân Cuba 1962 kéo dài đúng 13 ngày, kết thúc bằng thỏa thuận: Liên Xô rút tên lửa, Mỹ cam kết không xâm lược Cuba. Lúc Mỹ đổ quân vào Việt Nam (1965), Cuba đă sạch bong bóng hạt nhân rồi. Vậy th́ lấy ǵ mà “che chắn”? Nói kiểu dân gian: “Ḅ đỏ kể chuyện Cuba giữ giùm cái ô, nhưng lúc mưa th́ cái ô đă đem bán ve chai từ lâu.”
Thật ra, mối quan hệ Việt – Cuba đơn giản chỉ là “kẻ thù của kẻ thù là bạn”. Cuba bị Mỹ đe dọa, bèn bơm đồ cho Hà Nội để Mỹ bận rộn ở xa. Việt Nam th́ được hưởng ké t́nh “hữu nghị quốc tế”. Nói thủy chung cho sang, chứ bản chất vẫn là toan tính chính trị.
C̣n chuyện quyên góp hôm nay – nếu là từ thiện độc lập, tôi sẵn sàng tham gia. Nhưng nếu kêu gọi v́ “nghĩa t́nh sâu nặng” th́ thôi, xin phép đứng ngoài. V́ thú thật, tôi chưa từng nợ nhân dân Cuba điều ǵ, ngoài món nợ… nghe mệt tai khi báo chí suốt ngày gào lên về “ơn nghĩa thủy chung”.