Sau khi Thủ tướng Paetongtarn bị phế truất, quốc hội Thái Lan sẽ bỏ phiếu bầu ra lănh đạo mới, quy tŕnh không giới hạn về thời gian.
Ṭa án Hiến pháp Thái Lan hôm nay phế truất Thủ tướng Paetongtarn Shinawatra với lư do vi phạm quy tắc về đạo đức công vụ trong cuộc gọi với Chủ tịch Thượng viện Campuchia Hun Sen. Bà là thủ tướng thứ năm của Thái Lan bị Ṭa án Hiến pháp cách chức trong 17 năm qua.
Phó thủ tướng Phumtham Wechayachai và nội các hiện tại sẽ điều hành đất nước trong vai tṛ chính phủ lâm thời, cho đến khi quốc hội Thái Lan bầu ra thủ tướng mới vào thời điểm do Chủ tịch Hạ viện quyết định. Hiến pháp Thái Lan không quy định khi nào Hạ viện phải nhóm họp để làm điều này.
Phán quyết của ṭa án sẽ mở đường cho hàng loạt cuộc thương lượng giữa các đảng phái và chính trị gia quyền lực, trong đó trung tâm là cựu thủ tướng Thaksin Shinawatra, cha của bà Paetongtarn và là người sáng lập đảng Pheu Thai. Quá tŕnh này có thể kéo dài do nhiều lợi ích đan xen lẫn nhau.
Bà Paetongtarn phát biểu tại Bangkok, Thái Lan hồi tháng 7. Ảnh: AFP
T́nh thế rất căng thẳng do liên minh cầm quyền do đảng Pheu Thai lănh đạo hiện chỉ nắm thế đa số sít sao ở Hạ viện, với lợi thế 7 ghế. Điều này đồng nghĩa bất kỳ ai rời bỏ liên minh cũng sẽ gây tổn thất lớn đối với đảng Pheu Thai.
Hiện có 5 ứng viên đủ điều kiện trở thành tân thủ tướng Thái Lan. Họ nằm trong danh sách những người được đảng của ḿnh đề cử trước khi diễn ra cuộc bầu cử năm 2023.
Đảng Pheu Thai ban đầu có 3 người, song giờ chỉ c̣n cựu bộ trưởng tư pháp và tổng chưởng lư Chaikasem Nitisiri. Ông Chaikasem, 77 tuổi, vốn kín tiếng nhưng đă tuyên bố sẵn sàng đảm nhận trọng trách.
Người thứ hai là Anutin Charnvirakul, 58 tuổi, cựu phó thủ tướng và bộ trưởng nội vụ Thái Lan. Đảng Bhumjaithai của ông rút khỏi liên minh cầm quyền hồi tháng 6.
Ba người đủ điều kiện c̣n lại là Bộ trưởng Năng lượng Pirapan Salirathavibhaga, cựu phó thủ tướng Jurin Laksanawisit và cựu thủ tướng Prayuth Chan-ocha, người lănh đạo cuộc đảo chính lật đổ chính quyền của bà Yingluck Shinawatra hồi năm 2014. Ông Prayuth, 71 tuổi, đă rút khỏi chính trường và hiện là cố vấn cho hoàng gia Thái Lan.
Ứng viên thủ tướng cần nhận được sự ủng hộ từ ít nhất 50 nghị sĩ để vào danh sách bỏ phiếu tại Hạ viện Thái Lan. Để trở thành Thủ tướng Thái Lan, ứng viên cần nhận được số phiếu ủng hộ quá bán, tương đương trên 247 phiếu, trong tổng số 492 nghị sĩ Hạ viện Thái Lan.
Nếu ứng viên thất bại, Hạ viện Thái Lan sẽ tiếp tục nhóm họp để lặp lại quy tŕnh này cho đến khi bầu được thủ tướng mới. Không có giới hạn về thời gian đối với quy tŕnh trên.
Theo Reuters, cơ hội để đảng Pheu Thai giữ được vị trí thủ tướng phần lớn phụ thuộc vào việc ông Thaksin có đạt được thỏa hiệp với phe bảo thủ trong chính quyền hay không. Phe này đang nắm ảnh hưởng lớn và có thể dễ dàng phá hỏng kế hoạch của cựu thủ tướng Thái Lan.
Phe bảo thủ từng có nhiều mâu thuẫn với cựu thủ tướng Thaksin trong quá khứ, nhưng một số nhà phân tích cho rằng có khả năng họ sẽ coi thỏa hiệp với ông là phương án tốt nhất vào thời điểm này.
Ông Thaksin phát biểu tại Bangkok, Thái Lan hồi tháng 7. Ảnh: AFP
Quyền lực của ông Thaksin bị suy yếu có thể khiến Thái Lan phải tổ chức bầu cử sớm và tạo cơ hội cho đảng Nhân dân. Đây là đảng đối lập cấp tiến, luôn theo đuổi mục tiêu cải cách thể chế, có khả năng đe dọa trực tiếp tới lợi ích của phe bảo thủ và quân đội Thái Lan.
Ông Chaikasem, ứng viên của Pheu Thai, hiện được coi là người có nhiều tiềm năng nhất cho vị trí thủ tướng Thái Lan. Tuy nhiên, ông sẽ gặp nhiều khó khăn nếu muốn cải cách hay vực dậy nền kinh tế đang tŕ trệ. Bất ổn chính trị cũng có thể tiếp tục gia tăng và triển vọng kinh tế sẽ tiếp tục u ám trong một thời gian nữa.
Nếu lănh đạo đảng Bhumjaithai trở thành thủ tướng, ông Anutin sẽ cần ủng hộ từ chính liên minh mà ḿnh đă rời bỏ, cũng như từ đảng Nhân dân đang nắm nhiều ghế nhất trong quốc hội Thái Lan.
Một kịch bản khác là các bên sẽ thỏa hiệp để cựu thủ tướng Prayuth trở lại nắm quyền, nhưng điều này cũng đồng nghĩa ông sẽ phải hợp tác với đối thủ lâu năm là Pheu Thai.