GS.VS Nguyễn Văn Hiệu trút hơi thở cuối cùng vào lúc 11h52 phút ngày 23/1 do bệnh nặng, tuổi cao, hưởng thọ 84 tuổi.
PGS.TS Nguyễn Hoài Châu là em trai xác nhận tin buồn. Ông cho biết, GS Nguyễn Văn Hiệu một thời gian dài mắc bệnh phổi, thận. Những ngày gần đây sức khỏe suy yếu và có chiều hướng xấu dần. Ông phải điều trị tại bệnh viện Hữu nghị Việt Xô nhưng không qua khỏi.
Nhiều năm nay, dù phải đeo máy trợ thính nhưng GS Hiệu vẫn nhiệt t́nh trong các diễn đàn, sự kiện khoa học. Ông có thói quen trả lời thư điện tử nhanh và vẫn giữ phong thái chân t́nh, gần gũi của một nhà khoa học.
Gần đây nhất, hôm 21/12/2021 ông tham dự tọa đàm: "Lan tỏa và tôn vinh tinh thần phụng sự Tổ quốc của GS.VS Trần Đại Nghĩa", hướng đến Giải thưởng Trần Đại Nghĩa 2022. Tại sự kiện ông có bài phát biểu về những đóng góp xuất sắc trong khoa học của GS Trần Đại Nghĩa, truyền cảm hứng cho các nhà khoa học trẻ sáng tạo, cống hiến cho sự nghiệp khoa học nước nhà.
GS Nguyễn Văn Hiệu trong sự kiện hôm 21/12/2021. Ảnh: Mộc Nhiên
GS.VS Nguyễn Văn Hiệu sinh ngày 21/7/1938 tại Cầu Đơ nay thuộc Phường Hà Cầu, Quận Hà Đông, Hà Nội. Ông sinh ra trong một gia đ́nh trí thức cách mạng. Gia đ́nh có 10 người con trong đó 6 trai, 4 gái đều có tŕnh độ tốt nghiệp đại học, 6 tiến sỹ, 2 phó giáo sư. Năm 1956 (khi đó ông mới 18 tuổi), tốt nghiệp cử nhân Vật lư loại xuất sắc, được điều về giảng dạy tại trường Đại học Tổng hợp (nay là Đại học Quốc gia Hà Nội).
Năm 1960, ông được cử sang làm việc tại Viện liên hiệp nghiên cứu hạt nhân Dubna thuộc Liên Xô Cũ. Chỉ hơn 2 năm làm việc tại Dubna ông công bố 12 công tŕnh về vật lư, bảo vệ xong luận án Tiến sĩ khi chưa đầy 26 tuổi. Ở tuổi 30, ông được công nhận chức danh Giáo sư Vật lư lư thuyết và Vật lư toán của Viện Dubna và Đại học Lomomoxop.
Năm 1969, ông trở về Việt Nam và trở thành người có đóng góp to lớn trong việc thành lập Viện Vật lư - Viện Khoa học Việt Nam. Trong 60 năm hoạt động, ông từng kinh qua các vị trí: Viện trưởng Viện Vật lư, Viện trưởng Viện Khoa học vật liệu, Viện trưởng Viện Khoa học Việt Nam. Viện sỹ là nhà khoa học có uy tín lớn và nổi tiếng trong giới khoa học trong nước cũng như nước ngoài, là Viện sỹ Viện Hàn lâm Khoa học Liên Xô, Viện sỹ Viện Hàn lâm Khoa học Thế giới thứ 3. Ngoài ra, ông c̣n là đại biểu quốc hội khóa IV, V, VI, VII và VIII.
Ông đă được trao tặng nhiều giải thưởng về khoa học có uy tín ở trong nước cũng như trên thế giới (Giải thưởng Lê nin về Khoa học và Kỹ thuật năm 1986, Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt 1 về khoa học và kỹ thuật năm 1996...), được Chủ tịch nước tặng thưởng Huân chương độc lập hạng nhất (năm 2009), danh hiệu Nhà giáo nhân dân (năm 2010).
Ngoài những công tŕnh nổi tiếng thế giới về Vật lư hạt cơ bản, Vật lư lư thuyết chất rắn và quang tử, GS.VS Nguyễn Văn Hiệu c̣n là tác giả, đồng tác giả và nhà kiến tạo nhiều công tŕnh nghiên cứu ứng dụng có tác động lớn đến sự phát triển của đất nước như công tŕnh thoát lũ miền Tây tại đồng bằng sông Cửu Long, công tŕnh chống sốt rét bằng nguyên liệu trong nước, là một trong những người đầu tiên đặt nền móng cho ngành khoa học và công nghệ vũ trụ Việt Nam thông qua chương tŕnh intercosmos...
VietBF@sưu tập