Châu Âu: Sân khấu mới cho tham vọng chiến lược của các cường quốc châu Á

[sunshine1104]

Từng là nạn nhân, nay các cường quốc châu Á đang sử dụng chính chiến lược của phương Tây để định hình lại châu Âu. Khi các cường quốc châu Á như Trung Quốc, Ấn Độ, Hàn Quốc mở rộng ảnh hưởng vào châu Âu, liệu 'lục địa già' có còn là trung tâm quyền lực như xưa?


Các siêu cường châu Á đang thâm nhập vào châu Âu với tham vọng chưa từng có – từ quân sự, ngoại giao đến công nghệ. Ảnh: THX/TTXVN

Trong nhiều thế kỷ, châu Âu luôn là trung tâm của quyền lực và ảnh hưởng toàn cầu, đặc biệt là với châu Á. Tuy nhiên, tình thế hiện đã hoàn toàn thay đổi. Bình luận với tạp chí Foreign Policy, C. Raja Mohan, Giáo sư thỉnh giảng tại Viện Nghiên cứu Nam Á thuộc Đại học Quốc gia Singapore cho rằng, với sự trỗi dậy mạnh mẽ về kinh tế và địa chính trị, các cường quốc châu Á đang không chỉ khẳng định vị thế của mình trên trường quốc tế mà còn hướng tầm nhìn chiến lược tới chính châu Âu – một lục địa đang phải đối mặt với nhiều thách thức và biến động.

Điều mà các nhà nghiên cứu gọi là "sự trỗi dậy của phần còn lại" – tức sự tăng trưởng vượt bậc của các quốc gia ngoài phương Tây – đang được cảm nhận rõ nét nhất tại châu Á. Nếu như vào năm 1498, sự kiện nhà thám hiểm người Bồ Đào Nha Vasco da Gama đặt chân đến Ấn Độ đã mở ra kỷ nguyên thống trị của châu Âu kéo dài 500 năm, thì giờ đây, sự phát triển nhanh chóng của các nền kinh tế châu Á đang đảo ngược cục diện. Quyền lực toàn cầu đang chuyển dịch về phía Đông, báo hiệu một kỷ nguyên mới trong mối quan hệ Á-Âu, không chỉ gói gọn trong kinh tế mà còn lan rộng sang các lĩnh vực địa chính trị, quân sự và công nghệ.

Châu Âu: Sân khấu mới cho tham vọng quân sự của châu Á

Sự can dự quân sự của châu Á vào châu Âu không còn là điều xa lạ. Theo chuyên gia Mohan, Iran, Triều Tiên và Trung Quốc đang là những nhà cung cấp quan trọng thiết bị bay không người lái (UAV), đạn dược và linh kiện vũ khí, hỗ trợ Nga trong cuộc xung đột ở Ukraine. Điển hình nhất là cuộc tập trận quân sự chung "Eagle Assault 2024" giữa Trung Quốc và Belarus diễn ra ngay sát biên giới Ba Lan, một quốc gia thành viên NATO. Đây không phải lần đầu tiên Trung Quốc thể hiện tham vọng quân sự ở châu Âu. Bắc Kinh và Moskva đã tổ chức các cuộc tập trận hải quân chung ở Biển Địa Trung Hải vào năm ngoái và ở Biển Baltic từ năm 2017. Điều này cho thấy Trung Quốc đang từng bước khẳng định rằng họ có lợi ích quân sự ở châu Âu, và phạm vi này sẽ ngày càng mở rộng.

Với một Liên minh châu Âu (EU) đang bị chia rẽ nội bộ và gặp khó khăn trong việc thể hiện vai trò thống nhất trước các xung đột khu vực, tình thế đã hoàn toàn đảo ngược. Thay vì là chủ thể chiến lược, châu Âu đang trở thành đối tượng nhắm đến trong các tính toán của các cường quốc châu Á. Việc quân đội Trung Quốc lần đầu tiên tham gia các cuộc tập trận chỉ cách biên giới phía Đông của NATO vài km càng nhấn mạnh mức độ dịch chuyển vị thế giữa châu Âu và châu Á. Khi Trung Quốc, Ấn Độ và các quốc gia châu Á đang trỗi dậy mạnh mẽ hơn, họ ngày càng coi châu Âu là sân khấu cho những tham vọng địa chính trị của mình.

Sức ảnh hưởng ngày càng tăng của châu Á tại châu Âu cũng được thể hiện rõ khi nhiều nhà lãnh đạo châu Âu từng hướng sang Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình với hy vọng Bắc Kinh có thể thuyết phục Nga ngừng cuộc chiến ở Ukraine. Giới phân tích nhận định, Bắc Kinh hiểu rằng nếu phương Tây bị phân tâm và kiềm chế bởi Nga ở châu Âu, khả năng của họ trong việc đối phó với sự trỗi dậy của Trung Quốc ở châu Á sẽ suy yếu.

Dù vậy, mối quan tâm của Ấn Độ đối với châu Âu lại có sự khác biệt so với Trung Quốc. New Delhi coi châu Âu là một đối tác tiềm năng cho hợp tác kinh tế và chiến lược, và cần cả Mỹ lẫn EU để duy trì sự cân bằng quyền lực với Trung Quốc ở châu Á. Vị thế của châu Âu đã được nâng cao dần trong các tính toán địa chính trị của Ấn Độ trong những năm gần đây.

Đổi chiều đối tượng trong chính sách "chia để trị"

Phương châm "chia để trị" từng được các cường quốc thực dân châu Âu sử dụng để kiểm soát châu Á, giờ đây đang được các cường quốc châu Á áp dụng ngược lại. Ví dụ, Trung Quốc ủng hộ các nhà lãnh đạo châu Âu tìm cách thách thức Mỹ để theo đuổi "quyền tự chủ chiến lược" của EU hoặc mở rộng lợi ích thương mại tại Trung Quốc.

Sự can dự của châu Á vào châu Âu không chỉ dừng lại ở các cường quốc lớn. Hàn Quốc đã trở thành nhà sản xuất vũ khí lớn và đang bán vũ khí cho NATO, đặc biệt là Ba Lan. Nhật Bản cũng nổi lên như một bên sẽ đóng vai trò then chốt trong việc tái thiết Ukraine.

Sự trỗi dậy của châu Á không chỉ thể hiện ở khía cạnh quân sự. Về kinh tế, Đông Á đang dẫn đầu về sản xuất chất bán dẫn và xe điện, trong khi Ấn Độ nổi lên là nhà cung cấp nhân tài công nghệ. Châu Âu, dù vẫn là một cường quốc khoa học, nhưng đã tụt hậu về đổi mới sáng tạo và sản xuất công nghệ tiên tiến. Nỗi lo lớn nhất của người châu Âu lúc này có lẽ là việc họ không còn là trung tâm trong các mối quan tâm chiến lược của Mỹ. Sự chú ý của Washington đang ngày càng tập trung vào sự cạnh tranh với Trung Quốc ở châu Á.

Tuy nhiên, chuyên gia Mohan nhấn mạnh châu Âu vẫn có những lựa chọn. Bằng cách gạt bỏ thái độ truyền thống xem nhẹ đối với phương Đông và nhận ra sự đa dạng của châu Á, châu Âu có thể tìm ra những cách thức mới để hợp tác cùng có lợi. Việc chủ động tham gia vào địa chính trị châu Á và coi châu Á là một đối tác địa chính trị ngang hàng sẽ giúp châu Âu giành lại vị thế trên bàn cờ địa chính trị toàn cầu.