Hai tuần qua, Facebook và Twitter đua nhau dán nhăn "đính chính/phủ nhận" lên những post/tweet của ông Trump liên quan đến cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ 2020.

Hai gă khổng lồ của truyền thông mạng xă hội tích cực thể hiện vai tṛ phát ngôn nhân của Joe Biden và quan ṭa phán xử kết quả bầu cử, dù cuộc chiến pháp lư vẫn c̣n đang diễn ra.
Không phải đợi đến bây giờ mà từ lâu, Facebook, Twitter đă công khai thể hiện ḿnh không c̣n đơn thuần là một nền tảng (platform) mạng xă hội để người dùng tự sáng tác và đăng tải nội dung của chính họ lên đó. Thay vào đó, nó can thiệp trắng trợn vào quá tŕnh sản xuất nội dung bằng nhiều cách, từ việc "fact-check" thông tin theo kiểu độc quyền chân lư, cho tới xóa bỏ nội dung trái chiều, cấm người dùng diễn đạt trái ư nhân danh "tiêu chuẩn cộng đồng" sặc mùi đạo đức giả. Rồi những thuật toán AI ngày càng hoàn thiện để "shadow banning" những trang bảo thủ khuynh hữu, khiến chúng không c̣n hiện lên bảng tin của người dùng, và ngược lại, định hướng tối đa để những trang cấp tiến thiên tả tiếp cận người dùng, dù họ chưa bao giờ bấm like hay follow những trang đó.
Mặc dù vậy, Facebook và Twitter vẫn khăng khăng chối bỏ vai tṛ xuất bản (publish) của ḿnh, khẳng định bản thân chỉ là một nền tảng (platform) mạng xă hội. Để làm ǵ? Để được quyền miễn trừ pháp lư và được bảo vệ khỏi trách nhiệm pháp lư đối với bất kỳ nội dung nào được đăng trên nền tảng của các công ty này, chiếu theo điều 230 của Đạo luật về khuôn phép truyền thông 1996.
Luật này quy định rằng "Không nhà cung cấp hoặc người sử dụng dịch vụ điện toán tương tác nào được coi là nhà xuất bản hoặc phát ngôn nhân của bất kỳ thông tin nào do nhà cung cấp nội dung khác truyền đạt."
Điều này có nghĩa là Facebook và Twitter không bị chịu trách nhiệm pháp lư về nội dung được đăng bởi những người dùng khác, v́ chúng tự định danh là nền tảng mạng xă hội, dù trên thực tế đă can thiệp hay đóng góp vào quá tŕnh sản xuất nội dung. Đặc quyền th́ muốn hưởng nhưng trách nhiệm th́ lại không muốn gánh!
Đối với Tổng thống Trump, điều đó đơn giản là không thể chấp nhận được. Hoặc là anh đóng vai tṛ trung lập của người cung cấp nền tảng, không được can thiệp phần nội dung thông tin (trừ những thông tin vi phạm hay tranh chấp bản quyền), hoặc là anh thừa nhận ḿnh là nhà xuất bản để chịu chế tài pháp lư về nội dung xuất bản. Chứ không thể nửa nạc nủa mỡ như hiện giờ được.
Và trên tất cả, theo ông Trump, quyền tự do ngôn luận phải được đảm bảo theo đúng tinh thần của Tu chánh án thứ nhứt. "Với tư cách là Tổng thống, tôi đă thể hiện rơ cam kết của ḿnh đối với các cuộc tranh luận tự do và cởi mở trên internet. Các cuộc tranh luận online cũng quan trọng không kém như ở trong các trường đại học, các ṭa thị chính và ở nhà của chúng ta. Đó là điều cần thiết để duy tŕ nền dân trị của chúng ta."
Chính v́ vậy mà ông Trump đă nhiều lần tham vấn đội ngũ tư pháp đảng Cộng ḥa để xem xét băi bỏ điều 230. Vào cuối tháng 9/2020, Bộ Tư pháp đă đệ tŕnh một đề xuất lên Quốc hội về điều 230, thúc giục các nhà lập pháp thực hiện các cải cách cho phép khởi kiện các nền tảng mạng trực tuyến “khi chúng kiểm duyệt ngôn luận bất hợp pháp và khi chúng cố ư tạo điều kiện cho các hoạt động tội phạm trực tuyến”.
"Luật đó sẽ giải quyết những lo ngại về kiểm duyệt trực tuyến bằng cách yêu cầu tính minh bạch và trách nhiệm giải tŕnh cao hơn khi các nền tảng mạng trực tuyến xóa bỏ những ngôn luận hợp pháp", Bộ trưởng Tư pháp William Barr cho biết.
Joe Biden th́ cũng muốn có những thay đổi lớn đối với điều 230, nhưng theo chiều hướng hoàn toàn ngược lại. Biden tin rằng điều 230 hiện tại đă không làm đủ mạnh để bảo vệ mọi người khỏi những "thông tin sai lệch" trên internet.
Vào năm 2019, Biden từng nói với New York Times, "Nó [Facebook] tuyên truyền những điều sai trái mà họ biết là sai." Đảng Dân chủ cho rằng Facebook, Google và Twitter đă không làm tốt trong việc kiểm soát "ngôn ngữ thù hằn" (hate speech) và "tin tức sai sự thật" (false news) trên nền tảng của họ, và do đó, Biden muốn cải tổ điều luật để bắt buộc các công ty này phải kiểm duyệt nội dung nhiều hơn!
Cho nên có thể thấy, kết quả bầu cử Tổng thống Mỹ kỳ này sẽ có tác động rất lớn đến tự do ngôn luận trên không gian mạng xă hội. Hoặc đem trở lại một không gian cởi mở như nó đă từng, hoặc biến nó trở nên ngột ngạt hơn bao giờ hết!