Đây là bài viết của cây bút số 1 của Mỹ ngày nay - giáo sư - nhà sử học danh tiếng Victor Davis Hanson đăng ngày 4 tháng 8

Đây là bài viết của cây bút số 1 của Mỹ ngày nay - giáo sư - nhà sử học danh tiếng Victor Davis Hanson đăng ngày 4 tháng 8 năm 2025, bàn về việc Tổng thống Donald Trump đang viết lại các quy tắc của chính trị, kinh tế và văn hóa Hoa Kỳ:
Trump đang viết lại luật chơi của nước Mỹ, và không ai biết điều gì sẽ xảy ra khi hệ tư tưởng cũ sụp đổ



Cuộc phản công sâu rộng của Donald Trump — mượn câu nói kinh điển từ loạt phim Star Trek — là “dám đi đến nơi chưa ai từng đi tới.”
Chưa từng có tổng thống bảo thủ nào dám thách thức 70 năm thống trị của trào lưu cấp tiến về văn hóa, xã hội, kinh tế và chính trị. Do đó, toàn bộ “trí khôn truyền thống,” các “chuyên gia” danh tiếng và những “nhà chức trách” tự phong đều không còn đáng tin cậy trong những phân tích thường sai lệch và dự đoán đầy thiếu sót của họ.
Chỉ cần đọc lại những gì giới truyền thông chính thống từng tiên đoán hồi tháng Ba về nền kinh tế mùa hè này, hay hồi tháng Một về tình hình biên giới, hoặc những gì sẽ xảy ra nếu Không quân Mỹ tiến vào không phận Iran — đủ để thấy sai lệch trầm trọng.
Thí nghiệm chưa từng có ở biên giới
Lấy vấn đề biên giới làm ví dụ. “Cải cách nhập cư toàn diện” — vốn là mỹ từ cho các đợt ân xá liên tiếp và chính sách biên giới mở — là câu trả lời của giới tinh hoa trước hàng chục ngàn người vượt biên vào Mỹ thời Biden.
Nhưng chưa từng có tổng thống nào đồng thời thực hiện 6 hành động sau:
1. Ép Mexico phải kiểm soát biên giới và tuần tra khu vực tiếp giáp với Mỹ;
2. Tuyên bố hoàn tất bức tường biên giới dọc toàn tuyến với Mexico;
3. Chấm dứt chính sách “bắt rồi thả”;
4. Dừng tiếp nhận đơn xin tị nạn từ người nhập cư bất hợp pháp;
5. Thực hiện chính sách khuyến khích tự nguyện hồi hương;
6. Ngăn chặn mọi vụ vượt biên bất hợp pháp.
Hệ quả là: chúng ta chưa thể đo đếm hết tác động tổng hợp của các chính sách mới này.
Nhưng cho đến nay, đã có 1 triệu lao động nhập cư mất việc và 2 triệu công dân Mỹ có việc làm mới kể từ khi ông Trump nhậm chức.
Bao nhiêu ngân sách địa phương, bang và liên bang sẽ được tiết kiệm nếu người nhập cư bất hợp pháp rút khỏi Mỹ? Bao nhiêu thiệt hại và chấn thương sẽ được ngăn chặn nếu 500.000 tội phạm nhập cư bị trục xuất? Bao nhiêu vụ tai nạn gây chết người rồi bỏ trốn có thể được phòng tránh? Liệu khái niệm “quốc tịch” có được hồi sinh, khi không còn bị hạ thấp ngang hàng với việc “cư trú hợp pháp”? Và bao nhiêu phòng cấp cứu sẽ dành nhiều chỗ hơn cho công dân Mỹ?
Không ai biết chắc — nhưng những hệ quả có thể rất lớn.
Thương mại: một cuộc chơi mới
Hoa Kỳ chưa bao giờ áp đặt nhiều loại thuế quan lên nhiều loại hàng hóa đến từ nhiều nước như hiện nay. Giới kinh tế học đã quả quyết từ tháng Ba rằng: nước Mỹ sắp rơi vào suy thoái, thị trường chứng khoán sụp đổ, lạm phát đình trệ, và thất nghiệp tăng vọt.
Nhưng họ có thực sự hiểu được biên lợi nhuận của các nhà nhập khẩu lớn — những kẻ áp thuế lên hàng Mỹ nhưng lại đòi xuất khẩu dễ dàng vào Mỹ?
Liệu nhà nhập khẩu có thể chịu thuế 15%, vẫn lời to mà không cần tăng giá quá mức cho người tiêu dùng Mỹ? Nếu thặng dư thương mại không quan trọng và thuế quan gây thiệt hại, thì tại sao các nền kinh tế “thông minh” như châu Âu, Nhật Bản, hay Trung Quốc vẫn thích có thặng dư và đánh thuế, thay vì thâm hụt và thuế thấp như Mỹ?
Liệu thuế quan ở mức vừa phải có thể kích thích chứ không làm suy yếu doanh nghiệp Mỹ, vì họ không còn bị bán phá giá hoặc thao túng tiền tệ? Chúng ta chưa từng thử nghiệm mô hình này theo cách hiện tại, nên chưa thể biết chính xác.
Điều ta biết là: 50 năm qua, tự do thương mại cực đoan và thuế quan bất cân xứng đã giúp Trung Quốc trở thành cường quốc quân sự nguy hiểm, đồng thời làm rỗng ruột công nghiệp Hoa Kỳ.
Ngân sách, đầu tư, năng lượng: tất cả đều bị đảo ngược
Thâm hụt ngân sách 2.000 tỷ USD có thật là không thể thay đổi? Nợ công có sẽ tiếp tục leo lên mức không thể kiểm soát?
Nhưng chưa từng có chính phủ nào cắt giảm gần 200 tỷ USD ngân sách hằng năm, và hạ thâm hụt ngân sách 10% chỉ trong vài tháng.
Chưa từng có chính quyền nào hứa cắt giảm quy định và rút ngắn thời gian cấp phép cho các dự án xây dựng, năng lượng và sản xuất từ 2–3 năm xuống còn vài tháng.
Bộ trưởng Nội vụ Doug Burgum cho biết 15.000 tỷ USD đầu tư nước ngoài đang cam kết đổ vào Mỹ. Nếu đúng, hệ quả đối với việc làm, thu thuế và nền kinh tế nói chung sẽ rất lớn.
Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent khẳng định 300 tỷ USD thuế mới từ thuế quan sẽ chảy vào ngân sách liên bang — nếu đúng, nó có thể giúp giảm thâm hụt thêm 15%.
Giá năng lượng rẻ hơn, sản lượng tăng mà không cần xả kho dự trữ chiến lược sát kỳ bầu cử — tất cả sẽ thay đổi cuộc chơi.
Giáo dục đại học: phá vỡ mô hình lỗi thời
Lần đầu tiên, các đại học bị chất vấn hệ thống một cách bài bản.
Chúng ta biết rằng:
• Nợ vay sinh viên đã lên tới 1.700 tỷ USD;
• Tỷ lệ tốt nghiệp chỉ còn 50–60%;
• Trung bình mất 6 năm để hoàn tất bằng đại học;
• Kỹ năng phân tích, ngôn ngữ và kiến thức nền của sinh viên mới đều giảm sút so với trước đây;
• 90–95% giảng viên thiên tả và coi trường học như công cụ chính trị.
Nếu các trường bị đánh thuế trên quỹ tài trợ (endowment), liệu họ có còn cố bám lấy danh hiệu “phi lợi nhuận”?
Nếu các khoản chi gián tiếp bị giới hạn 15% trên các dự án nghiên cứu, liệu họ có buộc phải tinh gọn bộ máy quản trị phình to?
Nếu học phí bị siết lại và sinh viên nước ngoài bị giới hạn để ưu tiên cho người Mỹ thuộc nhóm thu nhập thấp, liệu điều đó có “sai”?
Nếu bỏ các “khu an toàn,” phòng ký túc chia theo màu da và lễ tốt nghiệp riêng cho từng nhóm chủng tộc, thì liệu sự hòa nhập và đồng hóa có tăng, thay vì sự phân mảnh và chia rẽ hiện nay?
Liệu xét tuyển dựa trên năng lực thực sự có làm tăng chất lượng sinh viên? Và khi sinh viên thiểu số được nhận theo tiêu chí công bằng, họ sẽ được nhìn nhận xứng đáng hơn hay kém đi?
Và nếu có ít quản trị viên hơn, ít chính trị hơn, nhiều sinh viên đến từ nội địa Mỹ hơn và ít sinh viên từ Trung Quốc hoặc Trung Đông phi tự do hơn — liệu đó có thực sự là điều xấu?
DEI, chính trị bản sắc và thất bại lịch sử
50 năm qua, chính sách “hành động tích cực” (affirmative action) đã bị biến dạng thành hệ thống “đa dạng – công bằng – hòa nhập” (DEI), phân biệt ngược, bè phái chủng tộc và chế độ chia chác lợi ích, bị thao túng bởi kẻ cơ hội.
Liệu có nền dân chủ đa chủng tộc nào — như Brazil, Ấn Độ — hay thể chế đa sắc tộc, đa tôn giáo nào như Lebanon, Nam Tư cũ hay Iraq — từng thành công khi đặt chủng tộc, giai cấp hay tôn giáo lên trên toàn thể quốc gia?
Chính sách từ trên áp xuống có bao giờ thành công nếu 70% cử tri phản đối? Chính phủ có thể tồn tại nếu hợp pháp hóa thiên vị, nhưng lại phớt lờ tầng lớp nghèo và không định nghĩa rõ tiêu chí sắc tộc nào được ưu đãi?
Chúng ta không biết điều gì sẽ xảy ra nếu sắc tộc không còn là yếu tố trung tâm, nhưng ta biết điều gì đã xảy ra trong lịch sử khi để nó thống trị.
NATO, Iran và sự đảo chiều của trật tự toàn cầu
30 năm qua, NATO bị tự xói mòn vì sự thờ ơ của châu Âu. Nay, đa số thành viên đã đáp ứng cam kết chi tiêu quốc phòng. Thụy Điển, Phần Lan, Ba Lan đã mạnh hơn và sẵn sàng hơn so với Tây Âu như Bỉ, Tây Ban Nha hay Ý.
Kết quả? Có thể là một NATO tái vũ trang, thực chất hơn — và một thế giới an toàn hơn.
Còn Iran? Hàng chục năm qua, ta được khuyên tránh xa “gã đầu gấu nguy hiểm” này. Nhưng Iran chưa từng thắng một cuộc chiến, thậm chí phải van nài Saddam Hussein ngưng bắn sau cuộc chiến Iran–Iraq.
Nay, Iran gần như bất động, Hezbollah rút lui, Hamas lẩn trốn. Không vũ khí hạt nhân, không phòng không, không hải quân, không khả năng triển khai khủng bố. Tác động của điều đó là gì? Không ai biết.
Đảng Dân chủ mới: cực đoan chưa từng thấy
Chưa từng có một đảng chính trị nào theo đuổi những chính sách bị dân chúng chối bỏ mạnh mẽ đến vậy — trừ lần sụp đổ của McGovern năm 1972.
Tại sao lại ủng hộ biên giới mở, 12 triệu dân nhập cư trái phép, 600 “thành phố trú ẩn,” nam sinh sinh học thi đấu trong thể thao nữ, triệt tiêu ngành năng lượng, thả tội phạm thay vì truy tố, phá bỏ cảnh sát, chính trị chủng tộc, ủng hộ Hamas thay vì Israel dân chủ, và phản Do Thái công khai trên giảng đường?
Chúng ta đang sống giữa một cuộc phản cách mạng, mà kết cục sẽ được định đoạt trong vòng 15 tháng tới qua cuộc bầu cử giữa kỳ và nền kinh tế cuối năm 2026.
Các thay đổi cấu trúc về chính trị, văn hóa và kinh tế đang diễn ra. Giới tinh hoa hai bờ duyên hải vẫn dự báo “sự sụp đổ toàn hệ thống,” nhưng không giải thích được vì sao.
Điểm duy nhất nhất quán trong các dự báo của họ là: khi sai, họ sẽ không bao giờ nhận lỗi hay điều chỉnh — mà chỉ tiếp tục tung ra tiên đoán sai khác, nhờ vào chức danh và mác “chuyên gia,” chứ không dựa trên thực tế hay kết quả.
(Henry Quang Vu)