Sau hàng loạt màn “đi đêm” và nỗ lực ngoại giao được gọi là không mệt mỏi, Tổng thống Mỹ Donald Trump đă khéo léo đưa các bên trong cuộc chiến Nga – Ukraine đến gần hơn với một kịch bản ḥa b́nh thỏa hiệp.
Không c̣n tiếng nói của “quan ṭa quốc tế”, Trump áp dụng triết lư “lạt mềm trói chặt”: vừa ve văn, vừa gây sức ép, vừa nhắc nhở đồng minh, vừa ch́a bàn tay với đối thủ. Kết quả: cả Nga, Ukraine, EU và Mỹ đều nhích một bước, để mở ra cánh cửa đối thoại.
Ukraine: “Bảo trợ an ninh Mỹ” thay cho NATO
Chấp nhận để bàn chuyện lănh thổ bị chiếm đóng tại bàn đàm phán (thay v́ điều kiện tiên quyết buộc Nga phải trả lại).
Từ bỏ ư định gia nhập NATO, đổi lại được Mỹ bảo trợ an ninh theo cơ chế tương tự Điều 5 NATO – nhưng chỉ một cửa, không dính dáng đến EU hay đồng minh NATO khác.
Với cam kết rót tiền tái thiết từ EU, Tổng thống Zelensky yên tâm “vẽ lại Ukraine” sau chiến tranh.
Nga: Lối thoát trong danh dự
Bỏ điều kiện “phải công nhận 4 vùng đất và Crimea” mới chịu đàm phán.
Chấp nhận để Ukraine có bảo đảm an ninh trực tiếp từ Mỹ.
Đổi lại, muốn Mỹ – EU hứa không đe dọa an ninh Nga và tính đến chuyện dỡ bỏ cấm vận.
Putin, từ chỗ coi Zelensky là “bất hợp pháp”, nay đồng ư ngồi thẳng bàn đàm phán cùng đối thủ.
EU: “Tiền th́ chi, súng th́ giảm”
Ngoài miệng ủng hộ hết ḿnh cho Ukraine, nhưng thực chất để Ukraine tự quyết.
Phải tăng chi phí quốc pḥng lên 5% GDP theo yêu cầu của Trump – biến thành con bài gây áp lực ngược lại với Nga.
Cuối cùng, EU hài ḷng: thay v́ phải tham chiến, chỉ cần mở két tài trợ ḥa b́nh.
Mỹ: “Vừa MAGA vừa peace-maker”
Trump không thể bỏ NATO, cũng chẳng thể để EU măi ỷ lại Mỹ.
Ông buộc phải cho ra một thỏa thuận ḥa b́nh, nhưng không trong tư cách “quan ṭa” mà là người môi giới khôn khéo.
Ép EU trả tiền, EU gây sức ép bằng tuyên bố.
Ve văn Putin, bỏ qua mấy chuyện “công lư quốc tế” vốn khó đo lường, đổi lấy cơ hội khơi thông bế tắc.
Đ̣n xoay hướng chiến lược: thay v́ để Nga rơi hẳn vào ṿng tay Trung Quốc, Mỹ muốn biến Nga thành đối tác kiềm chế Trung Quốc – đối thủ nguy hiểm hơn nhiều.
Các bên cùng “hạ giọng”
Nga: có lối thoát trong danh dự, bớt đ̣i hỏi “trên trời”.
Ukraine: có ô bảo trợ an ninh Mỹ, thêm tiền tái thiết từ EU.
EU: đổ tiền mua ḥa b́nh thay v́ đổ máu.
Mỹ: khẳng định vai tṛ trung gian số một, vừa làm yên Châu Âu, vừa xoay trục đối phó Trung Quốc.
Bức tranh ḥa b́nh c̣n nhiều mảng xám, nhưng ít nhất, nhờ nghệ thuật “lạt mềm trói chặt” của Trump, các bên đă bắt đầu chịu ngồi xuống và lắng nghe nhau.
Hận thù chưa xóa, nhưng “đầu xuôi đuôi lọt” – ḥa b́nh, có lẽ, đă đến gần hơn một bước.