Vén màn cách thức 'hạ cấp ngầm' của đội ngũ ông Trump

[nguoiduatinabc]

[B]Nhiều hoạt động của chính phủ Mỹ được cho là đang bị đình trệ do các yêu cầu phê duyệt tài chính nghiêm ngặt từ chính quyền Trump và Ban Hiệu quả Chính phủ (DOGE). Dù về mặt pháp lý các cơ quan vẫn tồn tại và hoạt động. Trên thực tế, nhiều chức năng quan trọng đã bị “tê liệt mềm” do không được phê duyệt kinh phí đúng hạn.

Quá trình phỏng vấn của Washington Post với hơn một chục nhân viên liên bang tại 8 cơ quan khác nhau cùng hàng loạt tài liệu nội bộ phản ánh tình trạng trì trệ diễn ra trên diện rộng và có hệ thống.

Yêu cầu bị treo

Tại Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ (EPA), hoạt động nghiên cứu ở 11 phòng thí nghiệm đang bị ngưng trệ hoàn toàn. Các phòng thí nghiệm này, thuộc Văn phòng Nghiên cứu và Phát triển (ORD), đang tiến hành những nghiên cứu về ô nhiễm không khí, nguồn nước và các chất độc hại như PFAS, còn gọi là “hóa chất vĩnh cửu”.

Tuy nhiên, việc yêu cầu mua sắm thiết bị mới ở các cơ quan nêu trên bị yêu cầu phải được phê duyệt trực tiếp từ các quan chức do ông Trump bổ nhiệm.

“Chúng tôi đã gửi nhiều yêu cầu chi tiêu nhưng không được hồi đáp”, một nhân viên ORD chia sẻ với Washington Post. “Họ không từ chối, cũng không chấp thuận, cứ như một hình thức phủ quyết nghiễm nhiên”.

Phát ngôn viên Molly Vaseliou của EPA nói rằng “không có đề xuất tài trợ nào từ ORD bị từ chối”. Tuy nhiên, theo ba nhân viên tại cơ quan này, phần lớn các yêu cầu vẫn đang bị trì hoãn mà không có lý do rõ ràng.

Tình hình tại Cục Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ (NOAA) thuộc Bộ Thương mại cũng không khả quan hơn. Sau khi Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick được Thượng viện phê chuẩn vào tháng 2, ông ban hành quy định yêu cầu rà soát mọi hợp đồng và trợ cấp từ 100.000 USD trở lên. Các hợp đồng dưới mức này cũng phải được thông qua bởi các quan chức cấp cao, theo Washington Post.

Một bản ghi nhớ nội bộ tiết lộ rằng hơn 3.000 yêu cầu đang tồn đọng tại văn phòng của ông Lutnick. Riêng NOAA đã nộp gần 1.000 yêu cầu, trong đó 250 kiến nghị được gửi trực tiếp cho ông Lutnick và ông mới chỉ phê duyệt hơn một nửa.

Việc đình trệ không chỉ dừng lại ở EPA hay NOAA. Tại Cơ quan An sinh Xã hội, một số nhân viên đang phải đối mặt với tình trạng hết giấy, bút và mực in do DOGE áp đặt giới hạn chi tiêu chỉ 1 USD đối với thẻ tín dụng do chính phủ cấp.

DOGE, tuy không phải cơ quan cấp nội các, nhưng có ảnh hưởng rõ rệt đến các thủ tục chi tiêu hành chính. Những hạn chế của DOGE, kết hợp với các quy định mới từ chính quyền Tổng thống Trump, khiến ngay cả những nhu cầu hành chính đơn giản nhất cũng khó được đáp ứng.

Tình trạng này dẫn đến việc các hoạt động nghiên cứu, phân tích và thậm chí là duy trì cơ sở hạ tầng đều bị ảnh hưởng. Ông Craig McLean, cựu quan chức nghiên cứu cấp cao tại NOAA với hơn 40 năm công tác, bình luận: “Bất kể nhìn ở đâu, chúng ta cũng thấy sự trì trệ và phức tạp phát sinh từ những quy định phi lý mà bộ trưởng đưa ra”.

Ông McLean cảnh báo rằng các thiết bị cơ bản như khí heli dùng cho thả bóng bay dự báo thời tiết và tàu khảo sát đại dương có thể sẽ không được cung ứng kịp thời, làm ảnh hưởng đến năng lực theo dõi khí tượng và khoa học biển của Mỹ.

Giới chuyên gia và một số cựu quan chức liên bang bày tỏ lo ngại rằng các biện pháp kiểm soát này có thể gây ra hậu quả lâu dài đối với năng lực hoạt động và minh bạch tài chính trong chính phủ.

Việc trì hoãn phê duyệt kinh phí không những gây lãng phí thời gian, mà còn cản trở tiến trình nghiên cứu khoa học và cung cấp dịch vụ công.

Một số nhân viên liên bang cho rằng tình trạng hiện tại là biểu hiện của nỗ lực “hạ cấp ngầm” nhiều cơ quan hành pháp mà không cần đến các quyết định chính thức từ Quốc hội.

“Đây là cách khiến các cơ quan dần mất khả năng hoạt động mà không cần phải giải thể chúng trên giấy tờ”, Washington Post dẫn lời một nhân viên EPA giấu tên nhận định.

Giới quan sát lo ngại tình trạng này đặt ra câu hỏi lớn về vai trò của các cơ quan như DOGE, vốn hoạt động mà không chịu sự giám sát chặt chẽ từ Quốc hội hay công chúng. Sự thiếu minh bạch trong quá trình phê duyệt và chi tiêu có thể mở đường cho các hành vi thiên vị hoặc lợi ích nhóm.