Vì sao cả thế giới đều săn lùng tên lửa đánh chặn Patriot?

[pizza]

Trong bối cảnh các cuộc tấn công bằng tên lửa ngày càng dày đặc, sự thiếu hụt Patriot PAC-3 đã trở thành "điểm mù" nguy hiểm cho chiến lược phòng thủ của cả Ukraine lẫn phương Tây. Điều này khiến cho tên lửa đánh chặn Patriot trở nên khan hiếm khiến cả thế giới đều săn lùng.
Trong bối cảnh các cuộc không kích của Nga vào Ukraine ngày càng dồn dập, căng thẳng ở Trung Đông leo thang và châu Âu gấp rút tái vũ trang, một loại vũ khí phòng thủ đang được săn lùng ráo riết trên toàn thế giới. Đó chính là tên lửa đánh chặn Patriot PAC-3 do Mỹ sản xuất.

Hệ thống Patriot là một trong số ít khí tài phòng thủ hiện đại đủ khả năng đánh chặn tên lửa đạn đạo, loại vũ khí mà Nga liên tục sử dụng để tấn công Ukraine, cũng như từng xuất hiện trong các đòn đáp trả giữa Israel và Iran hồi tháng 6 vừa qua.

Theo New York Times, tính đến năm 2025, Ukraine đã tiếp nhận khoảng 8 hệ thống Patriot, con số đủ để bảo vệ một số khu vực trọng yếu nhưng chưa thể bao phủ toàn bộ lãnh thổ. Nhu cầu toàn cầu gia tăng đã khiến nguồn tên lửa đánh chặn PAC-3 trở nên ngày một khan hiếm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng phòng thủ trong hệ thống phòng không của Kiev.

Điều gì khiến Patriot trở nên đặc biệt?
Khác với tên lửa hành trình vốn bay sát mặt đất với quỹ đạo ổn định và tốc độ cận âm, tên lửa đạn đạo được phóng bằng động cơ phản lực mạnh, bay vút lên tầng khí quyển rồi lao xuống mục tiêu với vận tốc cực cao, có thể vượt quá 3.200 km/giờ.

Với quỹ đạo hình parabol và tốc độ gấp nhiều lần âm thanh, chúng gần như không thể bị phát hiện kịp thời nếu không có hệ thống radar và đánh chặn chuyên biệt. Trong bối cảnh số lượng tên lửa đánh chặn Patriot tại Ukraine bị hạn chế, mỗi đợt tập kích bằng tên lửa đạn đạo của Nga đều gây thiệt hại lớn về người và tài sản.

Nhà sản xuất tên lửa của hệ thống Patriot, Lockheed Martin đã gọi PAC-3 là “tên lửa phòng thủ tiên tiến nhất thế giới”. Mỗi tổ hợp Patriot thông thường đều được cấu hình để đánh chặn máy bay, tên lửa hành trình và cả tên lửa đạn đạo.

Chuyên gia quân sự Andrii Kharuk cho biết:”Ưu điểm then chốt của Patriot nằm ở cấu trúc mở, cho phép tích hợp các loại tên lửa và radar khác nhau tùy nhu cầu thực chiến”. Theo ông, các quốc gia thường ký hợp đồng với nhiều cấu hình tên lửa khác nhau để phù hợp với các mối đe dọa cụ thể.

Sự khác biệt giữa tên lửa PAC-2 và PAC-3
PAC-2 GEM-T là phiên bản cũ hơn có tầm bắn 160 km, phù hợp để đánh chặn máy bay và tên lửa hành trình. Nó sử dụng đầu đạn phân mảnh nổ gần mục tiêu để gây sát thương.

Ngược lại, tên lửa PAC-3 được thiết kế riêng được sử dụng trong hệ thống Patriot để đối đầu với tên lửa đạn đạo có tốc độ cao. Không giống như phiên bản tiền nhiệm, PAC-3 sử dụng công nghệ "hit-to-kill" – tiêu diệt mục tiêu bằng va chạm trực tiếp thay vì gây nổ xung quanh. Mặc dù có tầm bắn ngắn hơn, thường chỉ khoảng 35 đến 50km nhưng PAC-3 có độ chính xác vượt trội.

Phiên bản tiên tiến nhất hiện nay là PAC-3 MS, được trang bị động cơ hai xung và khả năng cơ động cao, có thể đánh chặn các loại tên lửa hiện đại như Iskander, Kinzhal của Nga hay KN-23 của Triều Tiên.

“Đây là loại vũ khí đã chứng minh tính hiệu quả vượt trội. Đối với chúng tôi, đó là vấn đề an ninh quốc gia vì thế chúng tôi sẵn sàng mua, thuê hoặc đơn giản là yêu cầu được mua chúng”, Giám đốc Trung tâm An ninh và Hợp tác Ukraine, ông Dmytro Zhmailo chia sẻ với tờ Kyiv Independent.

Thiếu hụt Patriot: Cái giá của chậm trễ và phụ thuộc
Mặc dù nhu cầu ngày càng tăng, việc Mỹ cung cấp tên lửa đánh chặn cho Ukraine đang gặp trở ngại vì lý do hậu cần và tồn kho. Đầu tháng 7, một số lô Patriot trên đường tới Ukraine đã bị tạm dừng do Lầu Năm Góc rà soát lại kho dự trữ.

Sau nhiều tuần đàm phán, Tổng thống Donald Trump đã đồng ý viện trợ 10 tên lửa đánh chặn, mỗi quả trị giá khoảng 4 triệu USD. Tuy nhiên, theo ông Andrii Kharuk “10 quả chỉ như muối bỏ biển”.

Để tiêu diệt một tên lửa đạn đạo, thông thường phải phóng cùng lúc hai quả Patriot nhằm đảm bảo xác suất đánh chặn. Riêng ngày 9/7, Nga đã sử dụng 6 tên lửa siêu vượt âm Kinzhal – nghĩa là Ukraine có thể đã phải dùng đến 12 tên lửa đánh chặn chỉ trong một đêm.

Tổng thống Zelensky đã nhiều lần kêu gọi các đối tác quốc tế viện trợ thêm hệ thống Patriot, đồng thời nhấn mạnh rằng Ukraine sẵn sàng thuê thiết bị, thậm chí sản xuất tên lửa trong nước nếu Mỹ cho phép chuyển giao công nghệ.

Tuy nhiên, các nước phương Tây vẫn tỏ ra dè dặt do kho dự trữ hạn chế và chi phí sản xuất quá lớn. Chuyên gia chiến lược tại Đại học Portsmouth (Anh), ông Frank Ledwidge cho rằng sự thiếu hụt hiện nay là hậu quả của hàng chục năm cắt giảm ngân sách quốc phòng ở phương Tây.

Theo The Guardian, hiện Lầu Năm Góc chỉ có khoảng 25% lượng tên lửa Patriot cần thiết cho các kế hoạch phòng thủ, phần lớn còn lại đã được sử dụng tại Trung Đông.

Tương lai nào cho Patriot và phòng không Ukraine?
Trong tuyên bố ngày 8/7, Phó Chủ tịch chương trình PAC-3 của Lockheed Martin, ông Brian Kubik khẳng định hãng đang “liên tục cải tiến” hệ thống để thích ứng với các mối đe dọa ngày càng phức tạp. “Các sự kiện gần đây cho thấy vai trò sống còn của PAC-3 trong việc bảo vệ con người, cơ sở hạ tầng và tài sản chiến lược trên toàn cầu”, ông Brian Kubik chia sẻ.

Trong khi đó, Ukraine đang đối mặt với một bài toán sinh tử: làm thế nào để bảo vệ bầu trời trước khi những đòn đánh tiếp theo của tên lửa Nga ập tới và trước khi thế giới quyết định rằng những vũ khí này không còn nằm trong ưu tiên của họ nữa.

Patriot PAC-3 không chỉ là một tên lửa đánh chặn, mà là thước đo của cam kết và khả năng đáp ứng chiến lược của phương Tây trong một cuộc chiến tiêu hao. Việc chậm trễ cung cấp khí tài cho Ukraine phản ánh rõ nghịch lý: các nền dân chủ có thể sẵn sàng về chính trị, nhưng lại thiếu hụt về năng lực công nghiệp quân sự thực tế.

Trong khi đó, Nga vẫn giữ đòn chủ động trên không, còn Ukraine buộc phải phòng thủ bằng từng quả tên lửa quý giá. Cuộc chiến không chỉ nằm ở tiền tuyến, mà còn diễn ra trong chuỗi cung ứng và kho hậu cần – nơi mỗi phút trôi qua đều có thể quyết định cục diện của cả một mùa chiến dịch.

VietBF@ sưu tập