QUẢNG NAM -Đại B́nh là một làng quê vốn yên b́nh, ba mặt giáp sông Thu Bồn, Vu Gia và mặt phía Tây Bắc giáp trung du Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam. Đại B́nh (c̣n có tên Đại Bường) là một làng cổ, được khai canh lập nghiệp vào năm 1778 bởi các tiền hiền họ Trần Kim và Nguyễn Kim, vào đời Vua Thái Đức (niên hiệu của Minh Đức Hoàng Đế Nguyễn Nhạc).
Bờ sông ven làng Đại B́nh lở lói do nạn hút cát, con nước sông Thu Bồn trở nên hung hăn, dữ dội vào mùa mưa lũ. (H́nh: Phương Ngạn/Người Việt)
Ngoài những nét quen thuộc của miền quê yên tĩnh, tre xanh soi bóng ven sông, Đại B́nh c̣n nổi tiếng với những loại trái cây miền Nam như mẵng cầu ta, sầu riêng, măng cụt, nhăn lồng, bưởi, chuối thanh tiêu...
Đặc biệt, làng Đại B́nh c̣n có loại trái ḷng bong, hay c̣n gọi là ḷn bon, nam trân... rất ngon, trái nhỏ, múi nhỏ nhưng không có hạt. Sầu riêng của Đại B́nh cũng nhỏ trái nhưng ít hạt và có vị béo thơm, khác với sầu riêng miền Nam.
Nhưng đó sắp thành câu chuyện kể, cũng giống như Cù Lao Chàm, trước đây, Đại B́nh nổi tiếng là một làng cổ với kiến trúc nhà rường thanh nhă, trầm mặc, những khu vườn sum suê cây trái, con người hiền ḥa, thân thiện và là nơi chưa bao giờ có âm thanh ǵ khác ngoài tiếng chim hót trong vườn và tiếng người tṛ chuyện, gọi nhau mỗi sớm mỗi chiều.
Người nông dân này nói rằng cỏ cho trâu bây giờ cũng hiếm v́ người Trung Quốc đă phá sạch để xây dựng nhà máy nhiệt điện. (H́nh: Phương Ngạn/Người Việt)
Đại B́nh bây giờ không c̣n mệnh danh là nơi không có tiếng xe máy nữa. Suốt ngày, tiếng ghe máy, tiếng nhạc xập x́nh, tiếng hát karaoke từ nhiều ngôi nhà phát ra nghe ra rả.
Theo quốc lộ 1A, đến ngă ba Hương An, rẽ về phía Quế Sơn, qua khỏi thị trấn Quế Phú, đến đèo Le, nơi có món gà tre nổi tiếng, nghỉ chân một lúc rồi đi tiếp ba chục cây số nữa, đến chợ Trung Phước, xuống bến đ̣, phía bên kia sông là làng Đại B́nh.
Bước qua khỏi cổng làng, tôi vào thăm thầy giáo Trí và cô giáo, nhạc sĩ Mạc Li, được hai người mời lại dùng cơm trưa. Và như thường lệ, trước nhất, thầy Trí sẽ dắt một ṿng đi quanh xóm, thăm những vườn cây.
Thầy Trí tâm sự giọng chua xót: “Chưa bao giờ ḿnh thấy buồn như vậy, mọi sự đảo lộn lên hết rồi, cái yên b́nh, thanh thản và âm thanh chim trời quen thuộc của Đại B́nh đă chết. Thay vào đó là những thứ âm thanh điện tử hát ḥ suốt ngày và tiếng xe máy rồ ga...”
Bà cụ này rất hiếu khách, thường mời khách thưởng thức trái cây và nghe bà hát dân ca... (H́nh: Phương Ngạn/Người Việt)
Cô Mạc Li th́ nói: “Không c̣n là Đại B́nh nữa, làng này từng nổi tiếng bởi qua ba cuộc chiến tranh không biết đạn bom là ǵ, bởi nó không có khái niệm chiến tranh, vậy mà bây giờ th́ khác rồi, nó nổ đ́ đoàng suốt ngày bởi thứ âm thanh của ḷng người không yên tĩnh. Của những xung động và thực dụng. Ḿnh quá buồn, và h́nh như cây cối cũng buồn nên chết dần chết ṃn...”
Tôi men theo lối xóm, t́m những cây sầu riêng, măng cụt trăm tuổi mới năm ngoái c̣n thấy th́ bây giờ, một số cây không c̣n nữa, thay vào đó là vài cái quán, cái nhà mới xây dựng theo kiểu nửa Tây nửa Ta nh́n chói lóa và phô trương.
Một nông dân đang ngồi nhâm nhi rượu đế trong quán ở ngă ba cho biết thêm: “Mùa trái cây vừa rồi không ngon như những mùa trước nữa, h́nh như đất bắt đầu cằn cỗi, nhưng theo tôi nghĩ là do người ta nhác chăm bón rồi, người ta lo làm kiếm tiền bằng cách khác, thậm chí có người lo mua đất, đầu cơ, nghĩ đến chuyện làm du lịch và khai thác cát dưới sông, ông lái đ̣ giờ cũng thực dụng...”
Những thế hệ khác biệt
Có thể nói rằng đời sống người làng Đại B́nh bây giờ trở nên khó chịu là do nguyên nhân sự khác biệt giữa những thế hệ với nhau. Mức độ khác biệt đă lên đến đỉnh điểm nên khó mà c̣n được sự yên b́nh vốn có.
Ông T., một bô lăo trong làng buồn bă tâm sự: “Lớp già tụi tui sống qua mấy cuộc chiến tranh, nhưng không tham gia chiến tranh, và cũng không đi đâu xa, chẳng bị hút bởi phố xá, chẳng biết x́ ke là ǵ. Cũng may hồi đó không đi đâu nhiều! C̣n giờ tụi trẻ đi ra nhiều quá, có ăn có học nhưng sao tụi nó nói năng bổ bă, rượu chè, thực dụng và vô cảm quá!”
Công tŕnh nhà máy nhiệt điện do Trung Quốc xây dựng gần mỏ than Nông Sơn, Quảng Nam, cách làng Đại B́nh chưa đầy 1 cây số. (H́nh: Phương Ngạn/Người Việt)
Tôi im lặng, không muốn nói với ông rằng cũng v́ tụi trẻ học nhiều, bị đầu độc nhiều mà ra vậy. Nếu tụi trẻ không đi học có khi lại hay hơn...
Bà H., chủ một vườn cây ăn quả rộng và rất đẹp, bà rất hiếu khách, dường như mỗi khi khách vào nhà, bà đều cố gắng mang ra một ít trái cây, hoặc mời khách ngồi uống bát chè xanh nghe bà hát dân ca. Khi tôi hỏi về chuyện đời sống, bà cũng buồn bă trả lời: “Chán lắm chú ơi, ghe hút cát chạy suốt đêm, ồn ào lắm!”
Một người dân làng khác nói: “Tôi nghĩ rằng với cái đà hút cát kiểu này, vài năm nữa Đại B́nh sẽ trôi tuột ra biển v́ sông đổi ḍng trong mùa nước lũ. Tôi từng chứng kiến nguyên cái làng Cà Tang trôi ra biển trong trận lụt năm Th́n (1964). Kinh khủng lắm!”
Ông cho biết thêm: “Không hiểu sao mà người ta dám ép dân bán nguyên một mảnh vườn cây ăn trái tiềm năng để phá đi và biến nó thành băi cát, sạn. Tôi sống qua mấy chế độ, bây giờ mới thấy t́nh trạng này. Người ta sống với nhau bằng thế lực, bằng sức mạnh tiền bạc chứ chẳng c̣n t́nh làng nghĩa xóm chi nữa!”
Tôi t́m hiểu thêm th́ được biết có một “ông trẻ” đă dùng thủ đoạn và thế lực của ḿnh để ép một người nông dân bán mảnh vườn cho “ông trẻ” biến thành băi chứa cát, sạn. Ngoài ra, ông trẻ c̣n có nguyên một đội ghe thuyền chuyên hút cát trên sông Thu Bồn, gần với chỗ bến sông Đại B́nh.
Người dân làng rất bất b́nh chuyện này nhưng chẳng ai dám đá động tới “ông trẻ”.
Và tôi cũng để ư thấy chừng 3 giờ chiều, một đám thanh niên nam, nữ, có đứa nhuộm tóc vàng, tóc đỏ, móng tay móng chân vẽ hoa vẽ rồng, đeo bông tai, xăm ḿnh... tụm năm tụm ba ngoài ngă ba làng. Hỏi ra mới biết đó là thanh niên trong làng, có đứa mới đi bộ đội về, có đứa đi làm Sài G̣n về, có đứa đi làm ăn xa, không biết ở đâu, Tết về quê chơi.
Một vở kịch đời đang diễn
Tôi hỏi thêm về thanh niên trong làng, được K., 25 tuổi, khá lịch sự, nói năng nhỏ nhẹ cho biết: “Thanh niên bây giờ hư nhiều lắm anh ơi. Đáng sợ nhất là tụi nó, đứa ham làm giàu th́ cứ muốn bán đất để mua xe, bán đất để buôn bán. C̣n đứa ham chơi th́ cứ quậy phá, rượu chè, x́ ke. Đứa đi học xa về th́ cứ như người lạ của làng. Hết cả không khí thân thương ngày xưa!”
Một cô gái khác nói: “Qua ba cuộc chiến tranh, làng này không hề biết bom đạn là ǵ, không hề biết Tây, Ta là ǵ... Vậy mà người Trung Quốc qua xây xong cây cầu Nông Sơn, họ để lại mấy trái bom trong bụng chị em ở đây, kết quả là ba đứa trẻ mang ḍng máu Trung Quốc ra đời! Đại B́nh này chẳng c̣n b́nh yên!”
Tôi dạo một ṿng, nh́n ra chung quanh, vẫn c̣n nhiều ngôi nhà cổ, vẫn c̣n nhiều cụ già thân thiện, vẫn c̣n nhiều thanh niên lịch lăm, hiền ḥa, vui vẻ... Nhưng dường như, làng Đại B́nh đă phân mảnh ra thành nhiều nhóm khác nhau, sự yên ả, thanh thoát của ngôi làng cổ kính tôi từng thăm trước đây không c̣n nữa.
Những âm thanh ồn ào của làng được mô phỏng trong vở kịch chuẩn bị cho văn nghệ đầu Xuân của thôn do các phụ nữ, bô lăo, có đoạn kết, “Một người con đi xa trở về Đại B́nh, đến bến sông, ông đứng nh́n những ghe hút cát và khóc như mưa, v́ sợ rằng năm sau, ngày này, Đại B́nh của ông sẽ trôi tuột ra biển... Cái biển mà ông đang nghĩ chính là cái xă hội nhặng xị ông đang sống!”
Phóng sự của Phương Ngạn/Người Việt
Games
Làng cổ Đại B́nh không c̣n b́nh yên
