Lăng phí, tham nhũng và kém hiệu quả
USAID đă bị chỉ trích v́ quản lư tài chính kém, thực hiện dự án không hiệu quả và tham nhũng.
Những nhân vật như Tổng thống Trump, tỷ phú Musk … cho rằng, USAID chi tiêu lăng phí, thiếu giám sát, tham nhũng, gian lận, kém hiệu quả trong phân phối viện trợ. Cụ thể, chi phí hành chính cao, một số dự án thất bại hoặc quản lư kém.
Một phần đáng kể ngân sách USAID được sử dụng cho chi phí vận hành và quản lư thay v́ trực tiếp tài trợ cho các dự án viện trợ. Một số ư kiến chỉ trích cho rằng bộ máy hành chính cồng kềnh làm chậm quá tŕnh triển khai và gây lăng phí tiền bạc.
Trong khi đó, một số dự án do USAID tài trợ không đạt được mục tiêu đề ra. Hàng tỷ USD đă được chi cho các dự án cơ sở hạ tầng và phát triển ở Afghanistan, nhưng nhiều dự án bị thực hiện kém, bỏ hoang hoặc bị phá hủy. Tổng Thanh tra đặc biệt về tái thiết Afghanistan (SIGAR) đă nhiều lần báo cáo t́nh trạng lăng phí tài chính.
USAID cam kết hàng tỷ USD để phục hồi Haiti sau trận động đất lớn năm 2010, nhưng phần lớn số tiền bị phân bổ sai. Các cuộc điều tra cho thấy chỉ một phần nhỏ số tiền thực sự đến tay các tổ chức Haiti, trong khi phần lớn tài trợ chảy vào các nhà thầu Mỹ. Nhiều dự án, bao gồm sáng kiến nhà ở, đă thất bại.
USAID cũng bị cáo buộc phân bổ ngân sách sai mục đích, cụ thể là lạm dụng từ các tổ chức phi chính phủ (NGO) và có lợi ích nhóm.
Tiền tài trợ của USAID đôi khi bị biển thủ bởi quan chức tham nhũng, trung gian hoặc nhà thầu. Các báo cáo đă chỉ ra nhiều trường hợp gian lận hóa đơn, biển thủ và hối lộ ở các quốc gia nhận viện trợ.
Một số NGO nhận tài trợ từ USAID đă bị cáo buộc sử dụng sai ngân sách, phóng đại kết quả dự án hoặc dùng tiền tài trợ cho các hoạt động chính trị. Trong một số trường hợp, tiền viện trợ của USAID được chuyển qua các công ty có quan hệ chính trị tại các quốc gia nhận viện trợ, mang lại lợi ích cho giới tinh hoa thay v́ cộng đồng dân cư.
Về hiệu quả trong phân phối viện trợ, USAID bị chỉ trích là phản ứng chậm chạp với các t́nh huống khẩn cấp, thiếu các tiêu chí đánh giá hiệu quả. Cơ quan này từng bị chỉ trích v́ phản ứng chậm trong một số cuộc khủng hoảng do các rào cản hành chính. Ví dụ, sau thiên tai, viện trợ đôi khi mất nhiều tuần hoặc nhiều tháng mới đến tay người dân.
Trong khi đó, nhiều chương tŕnh của USAID không có tiêu chí đánh giá rơ ràng, khiến việc xác định mức độ hiệu quả của các dự án trở nên khó khăn. Văn pḥng Kiểm toán Chính phủ Mỹ (GAO) từng chỉ ra các thiếu sót trong khả năng giám sát và đo lường tác động của USAID.
Tổng thống Mỹ Donald Trump và tỷ phú Elon Musk kịch liệt chỉ trích Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID). Ảnh: Business Standard.
Quan điểm “Nước Mỹ trên hết” và chủ nghĩa dân tộc
Tổng thống Trump đă thúc đẩy chính sách đối ngoại “Nước Mỹ trên hết”, lập luận rằng tiền của người nộp thuế nên được chi trong nước thay v́ tài trợ cho các chương tŕnh viện trợ quốc tế. Ông đă nhiều lần cố gắng cắt giảm tài trợ cho USAID, dù Quốc hội phần lớn phản đối những nỗ lực này.
Là một quan điểm, chiến lược ưu tiên lợi ích quốc gia của Mỹ trước các cam kết quốc tế, bao gồm cả viện trợ nước ngoài, “Nước Mỹ trên hết” đă tác động mạnh đến USAID. Những người phản đối USAID như ông Trump, ông Musk cho rằng, Mỹ không nhận được sự “đền đáp” xứng đáng; cắt giảm viện trợ để tập trung vào nước Mỹ; cần thay đổi trong cách tiếp cận viện trợ.
Một số nước nhận viện trợ từ USAID nhưng lại có quan hệ thân thiết với các đối thủ của Mỹ, như Trung Quốc hoặc Nga. Điều này khiến nhiều người đặt câu hỏi liệu Mỹ có đang “ném tiền qua cửa sổ”. Ông Trump từng tuyên bố rằng Mỹ không nên tiếp tục viện trợ cho các nước “không biết ơn” hoặc không ủng hộ lợi ích của Mỹ tại Liên Hợp Quốc.
Ông Trump và những người theo chủ nghĩa dân tộc cho rằng hàng tỷ USD viện trợ nước ngoài nên được đầu tư vào các vấn đề trong nước, như cơ sở hạ tầng, an sinh xă hội, việc làm cho người Mỹ…
Thay v́ viện trợ nhân đạo hoặc phát triển dài hạn, chính quyền Trump ưu tiên viện trợ có tính chiến lược, gắn liền với lợi ích chính trị hoặc quân sự. Điều này dẫn đến việc USAID bị suy giảm vai tṛ trong các chương tŕnh dài hạn như chống đói nghèo, giáo dục và y tế ở các nước đang phát triển.
Quan ngại về ảnh hưởng nước ngoài
Một số người bảo thủ tin rằng USAID hoạt động như một công cụ can thiệp chính trị, tài trợ cho các tổ chức phi chính phủ và các sáng kiến thúc đẩy các giá trị tự do hoặc tiến bộ ở các quốc gia khác.
Trong một số trường hợp, USAID bị cáo buộc hỗ trợ các nhóm đối lập ở nước ngoài, dẫn đến phản ứng dữ dội từ các chính phủ và những người chỉ trích coi đây là hành vi can thiệp.
Một số chính phủ, đặc biệt là ở Nga, Venezuela, Trung Quốc và nhiều nước châu Phi, đă cáo buộc USAID tài trợ cho các NGO nhằm thúc đẩy thay đổi chính trị hoặc gây bất ổn. Ở một số nước, USAID bị cấm hoạt động v́ bị cho là công cụ của Chính phủ Mỹ nhằm thao túng các cuộc bầu cử hoặc thúc đẩy các phong trào đối lập.
USAID thường hỗ trợ các chương tŕnh về dân chủ, nhân quyền và tự do báo chí, điều này đôi khi xung đột với chính sách của chính phủ sở tại. Năm 2012, Nga đă cấm cửa USAID với cáo buộc tổ chức này can thiệp vào chính trị nội bộ của Nga bằng cách tài trợ cho các nhóm đối lập.
Trong khi đó, Mỹ có thể sử dụng viện trợ như một công cụ ngoại giao. Đôi khi USAID bị coi là một công cụ để Mỹ gây sức ép lên các quốc gia khác. Viện trợ có thể bị cắt giảm đối với những nước không tuân theo chính sách đối ngoại của Mỹ.
Một số quốc gia nhận viện trợ nhưng vẫn hợp tác với Trung Quốc hoặc Nga có thể bị cắt tài trợ hoặc phải đáp ứng các điều kiện khắt khe hơn.
Tài trợ của chính phủ so với khu vực tư nhân
Ông Musk, người đứng đầu Bộ Hiệu quả Chính phủ, và những người khác cho rằng, các sáng kiến của khu vực tư nhân, do các tập đoàn hoặc tổ chức từ thiện dẫn dắt, như dự án năng lượng mặt trời của Tesla hoặc truy cập internet Starlink của SpaceX , có thể hiệu quả hơn các chương tŕnh do chính phủ tài trợ.
Ông Musk đă chỉ trích các chương tŕnh viện trợ của chính phủ nói chung, thay vào đó ủng hộ các giải pháp do thị trường thúc đẩy.
Viện trợ của chính phủ bị cho là có vấn đề, bao gồm quan liêu, kém hiệu quả; thiếu trách nhiệm giải tŕnh, chính trị hóa viện trợ.
Viện trợ của chính phủ, đặc biệt là thông qua USAID, thường mất nhiều thời gian để triển khai do các quy tŕnh hành chính phức tạp.
Khi tiền viện trợ không đến tay người dân hoặc bị lăng phí, rất khó để quy trách nhiệm cho ai, do có quá nhiều tổ chức tham gia vào quá tŕnh phân phối.
Viện trợ của USAID đôi khi bị ràng buộc vào các mục tiêu chính trị hoặc lợi ích chiến lược của Mỹ, thay v́ tập trung vào nhu cầu thực sự của người dân ở các nước đang phát triển.
Trong khi đó, vai tṛ của khu vực tư nhân trong viện trợ quốc tế ngày càng nổi bật, nhất là với các công ty công nghệ và đổi mới sáng tạo; họ triển khai dự án hiệu quả hơn, hỗ trợ dài hạn hơn.
Theo những người chỉ trích USAID, các công ty như Tesla (năng lượng sạch), SpaceX (kết nối internet qua vệ tinh), Google (các dự án giáo dục và y tế)… có thể mang lại nhiều giải pháp thực tế hơn so với viện trợ truyền thống.
Các công ty tư nhân có thể hoạt động nhanh hơn và tập trung vào kết quả thay v́ bị ràng buộc bởi thủ tục hành chính. Đầu tư từ khu vực tư nhân có thể tạo ra cơ hội kinh tế bền vững hơn, v́ viện trợ chính phủ thường chỉ là biện pháp ngắn hạn.
Hăng SpaceX của tỷ phú Musk đă triển khai hệ thống internet vệ tinh Starlink để giúp Ukraine trong cuộc chiến với Nga, điều mà một số người coi là nhanh và hiệu quả hơn viện trợ của chính phủ.
Tương tự, Quỹ Bill & Melinda Gates, quỹ từ thiện của tỷ phú Bill Gates, đă đầu tư hàng tỷ USD vào y tế, giáo dục và phát triển; nhiều khi hoạt động hiệu quả hơn các chương tŕnh của USAID.
Những người ủng hộ USAID cho rằng chính phủ có vai tṛ quan trọng trong việc tài trợ các dự án không mang lại lợi nhuận ngay lập tức, nhưng lại cần thiết cho phát triển dài hạn, như cơ sở hạ tầng, y tế công cộng và giáo dục.
Tuy nhiên, những người phản đối USAID tin rằng, khu vực tư nhân có thể làm tốt hơn v́ họ có động lực về lợi nhuận, dẫn đến các giải pháp bền vững hơn, thay v́ phụ thuộc vào viện trợ.
Chuyển dịch địa chính trị
USAID đóng vai tṛ quan trọng trong chính sách đối ngoại của Mỹ, nhưng những ưu tiên toàn cầu thay đổi và căng thẳng địa chính trị đă ảnh hưởng đến hoạt động của tổ chức này.
USAID được như một công cụ quyền lực mềm của Mỹ; trong khi Trung Quốc đang trỗi dậy, đổ nhiều công sức, tiền của cho Sáng kiến Vành đai - Con đường (BRI). USAID dịch chuyển sang viện trợ mang tính an ninh, trong khi sự hoài nghi đối với viện trợ nước ngoài ngày càng tăng tại Mỹ.
Theo giới quan sát, USAID từ lâu đă được sử dụng để thúc đẩy lợi ích của Mỹ thông qua hỗ trợ phát triển kinh tế, dân chủ và nhân đạo. Cơ quan này tài trợ các dự án phù hợp với chính sách đối ngoại của Mỹ, như chống lại ảnh hưởng của Trung Quốc và Nga ở châu Phi, Mỹ Latinh và Đông Nam Á.
Trong khi đó, Trung Quốc đang mở rộng ảnh hưởng toàn cầu thông qua các khoản đầu tư hạ tầng quy mô lớn trong khuôn khổ BRI. Nhiều nước đang phát triển hiện phụ thuộc vào tài trợ của Trung Quốc hơn là viện trợ phương Tây.
USAID đôi khi được coi là phản ứng của Mỹ đối với ngoại giao kinh tế của Trung Quốc. Tuy nhiên, một số ư kiến cho rằng USAID hoạt động kém hiệu quả hơn do quy mô và tốc độ tài trợ không thể cạnh tranh với các khoản đầu tư do nhà nước Trung Quốc hậu thuẫn.
Sau vụ khủng bố 11/9, trọng tâm của USAID chuyển dần sang hỗ trợ chống khủng bố và phát triển an ninh, đặc biệt là ở Trung Đông, châu Phi và Nam Á. Điều này làm dấy lên tranh luận về việc viện trợ nên ưu tiên nhu cầu nhân đạo hay phục vụ lợi ích an ninh quốc gia của Mỹ. Một số ư kiến chỉ trích cho rằng việc đặt ưu tiên chiến lược lên trên các mục tiêu phát triển làm suy yếu sứ mệnh của USAID.
Các lănh đạo như ông Trump cho rằng viện trợ nước ngoài không mang lại lợi ích thiết thực cho Mỹ và nên bị cắt giảm để tập trung vào các vấn đề trong nước.
Tư tưởng dân túy và chủ nghĩa dân tộc đă khiến viện trợ nước ngoài trở thành một vấn đề gây tranh căi, với nhiều lời kêu gọi cắt giảm tài trợ cho các quốc gia bị coi là không biết ơn hoặc lạm dụng viện trợ.
Lănh đạo Bộ Hiệu quả Chính phủ nói về USAID
Tỷ phú Elon Musk gần đây đưa ra một số tuyên bố đáng chú ư về USAID. Trong một cuộc thảo luận trên X (trước đây là Twitter), ông gọi USAID là “một tổ chức tội phạm” và tuyên bố: “Đă đến lúc nó phải chết”.
Ngoài ra, ông Musk c̣n mô tả USAID là “không thể sửa chữa được nữa” và đề cập rằng Tổng thống Donald Trump đồng ư rằng tổ chức này nên bị đóng cửa. Ông cũng gọi USAID là “một mớ giun lộn xộn”, nhấn mạnh quan điểm của ḿnh rằng cơ quan này không thể cứu văn và cần bị giải thể.
Liệu USAID có thực sự bị đóng cửa?
Dù có nhiều lời kêu gọi cắt giảm hoặc đóng cửa USAID, việc này khó có thể xảy ra ngay lập tức do các yếu tố chính trị, pháp lư và lợi ích chiến lược. Có 3 yếu tố chính ảnh hưởng đến khả năng USAID bị đóng cửa hoặc cải tổ.
Đó là Quốc hội Mỹ phản đối việc đóng cửa USAID ; lợi ích chiến lược của USAID đối với chính sách đối ngoại của Mỹ; cải tổ có lợi hơn là đóng cửa USAID.
Quốc hội Mỹ là cơ quan quyết định ngân sách liên bang, bao gồm tài trợ cho USAID. Trong quá khứ, dù chính quyền Trump t́m cách cắt giảm ngân sách USAID, Quốc hội vẫn phản đối và duy tŕ mức tài trợ gần như không đổi. Dù có một số ư kiến chỉ trích USAID, nhiều nghị sĩ từ cả hai đảng Dân chủ và Cộng ḥa vẫn ủng hộ tổ chức này v́ các lợi ích chiến lược và nhân đạo mà nó mang lại.
USAID không chỉ là một tổ chức viện trợ mà c̣n là một phần quan trọng trong chính sách đối ngoại của Mỹ. Việc cắt giảm USAID có thể làm suy yếu ảnh hưởng của Mỹ trên toàn cầu, đặc biệt là trong cuộc cạnh tranh với Trung Quốc và Nga.
Ngoài là công cụ quyền lực mềm, USAID c̣n thúc đẩy lợi ích kinh tế. Viện trợ của USAID giúp các nước đang phát triển cải thiện môi trường kinh doanh, qua đó mở ra cơ hội cho các công ty Mỹ đầu tư và mở rộng thị trường.
USAID c̣n giúp hỗ trợ các đồng minh Mỹ và ổn định khu vực. Một số nước nhận viện trợ từ USAID là đồng minh chiến lược của Mỹ. Nếu viện trợ bị cắt, điều này có thể làm suy yếu mối quan hệ đồng minh và tạo điều kiện cho các đối thủ như Trung Quốc mở rộng ảnh hưởng, giới quan sát nhận định.
V́ vậy, nếu chính quyền Trump muốn hạn chế vai tṛ của USAID mà không thể đóng cửa hoàn toàn, họ có thể thực hiện các cải cách như giảm ngân sách, tinh giản bộ máy; chuyển một số nhiệm vụ của USAID sang Bộ Ngoại giao hoặc khu vực tư nhân; thay đổi tiêu chí viện trợ.
Chính phủ Mỹ có thể yêu cầu cắt giảm nhân sự, giảm chi phí hành chính và tập trung vào một số lĩnh vực cụ thể thay v́ trải rộng trên nhiều chương tŕnh. Một số chức năng của USAID có thể được chuyển giao cho Bộ Ngoại giao hoặc hợp tác với các tổ chức tư nhân để tăng hiệu quả.
Chính phủ cũng có thể yêu cầu USAID tập trung viện trợ cho các nước mang lại lợi ích chiến lược cho Mỹ, thay v́ các chương tŕnh mang tính nhân đạo trên diện rộng.
Ngược lại, nếu đóng cửa USAID th́ Mỹ sẽ gặp phải nhiều rào cản về pháp lư và hành chính, sự phản đối của cộng đồng quốc tế và ảnh hưởng đến doanh nghiệp Mỹ.
USAID là một cơ quan liên bang được thành lập theo luật, nên việc đóng cửa đ̣i hỏi phải có sự chấp thuận của Quốc hội Mỹ. Trong khi đó,việc Mỹ ngừng viện trợ có thể gây mất uy tín và làm suy yếu ảnh hưởng của Mỹ trên thế giới. Lâu nay, nhiều công ty Mỹ hưởng lợi gián tiếp từ viện trợ của USAID, như các nhà thầu cung cấp dịch vụ phát triển hạ tầng, công nghệ, giáo dục…
3 lư do khó đóng cửa USAID
Trong khi Tổng thống Mỹ Donald Trump và những người bảo thủ khác đă nhiều lần đề xuất cắt giảm ngân sách cho USAID, việc đóng cửa hoàn toàn sẽ rất khó khăn v́ 3 lư do chính. Một là, nhiều thành viên của Quốc hội Mỹ, bao gồm cả đảng Cộng ḥa và Dân chủ, ủng hộ viện trợ nước ngoài v́ lư do chiến lược, nhân đạo và ngoại giao. Hai là, USAID đóng vai tṛ quan trọng trong quyền lực mềm của Mỹ, giúp xây dựng liên minh và chống lại các đối thủ như Trung Quốc, Nga… Ba là, các nhà lănh đạo doanh nghiệp và quân sự thường ủng hộ USAID, lập luận rằng viện trợ phát triển giúp ổn định các khu vực, giảm nhu cầu can thiệp quân sự.
Tương lai nào cho USAID?
Tùy thuộc vào chính quyền Trump, USAID có thể trải qua 1 trong 4 kịch bản, nhiều nhà phân tích nhận định.
Một là, duy tŕ như hiện tại nếu có sự ủng hộ từ Chính phủ và Quốc hội Mỹ. Khả năng này tương đối thấp v́ chính quyền theo chủ nghĩa dân tộc sẽ ưu tiên chính sách “Nước Mỹ trên hết”.
Hai là, bị cắt giảm ngân sách và thu hẹp phạm vi hoạt động.
Ba là, tái cấu trúc và sáp nhập vào Bộ Ngoại giao hoặc khu vực tư nhân. Khả năng này tương đối cao v́ Chính phủ Mỹ, cụ thể là Bộ Hiệu quả Chính phủ Mỹ của tỷ phú Musk muốn tối ưu hóa hiệu quả và giảm chi phí.
Bốn là, đóng cửa hoàn toàn. Đây là kịch bản ít có khả năng xảy ra do bị Quốc hội và các nhóm lợi ích phản đối.
Tóm lại, dù có nhiều tranh căi xung quanh USAID, việc đóng cửa hoàn toàn là rất khó khăn và không thực tế trong bối cảnh địa chính trị hiện nay. Tuy nhiên, USAID có thể đối mặt với các cuộc cải tổ lớn hoặc cắt giảm ngân sách tùy thuộc vào chính sách của chính quyền Trump.
Vietbf@Sưu tập
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
