Trong suốt thập kỷ vừa qua, lực lượng vũ trang của Trung Quốc đă trải qua một sự chuyển ḿnh thầm lặng, từ “đội quân nông dân” cho đến “người lính hiện đại”.
Từ những người lính nông dân đến "hoàng tử bé"
Đến tận những năm 1990, phần lớn những người lính phục vụ trong Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Hoa (PLA) đều có xuất thân từ nông thôn. Họ nhập ngũ v́ cần một công việc có thu nhập ổn định hơn làm nông nghiệp.
Lực lượng này có rất nhiều hạn chế, thậm chí kể cả sĩ quan đều không nhiều kinh nghiệm chiến đấu thực tế nào. Gần như quân đội phải dậy họ toàn những kỹ năng mới mẻ. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển mạnh mẽ về kinh tế để vươn ḿnh thành một con rồng của khu vực, chất lượng của lực lượng vũ trang Trung Quốc đang dần thay đổi.

Quân Giải phóng Nhân dân Trung Hoa, thời c̣n là "đội quân nông dân".
Ngày nay, hầu hết người lính được tiếp thu nền giáo dục phổ thông và được giáo dục quân sự tốt hơn. Họ được huấn luyện với nhiều kinh nghiệm được tŕnh soạn tốt hơn. Đặc biệt, thành phần quân đội c̣n có thêm những người đến từ các vùng đô thị lớn.
Một điểm riêng biệt so với các quốc gia khác, đa số họ là con một trong gia đ́nh, kết quả của chính sách “một con” ban hành từ 1978 và thực hiện hiệu quả từ 1980.
V́ là con một, họ nhận mọi sự cưng chiều từ gia đ́nh, được đối xử những “hoàng tử bé”, được đầu tư vào giáo dục kỹ càng hơn. Khi ṭng quân, họ có nhiều kỹ năng hơn, từ sử dụng máy tính tới lái xe hay dễ dàng làm quen với các công cụ mới.
Lănh đạo PLA nhận ra, thế hệ mới có nhiều khả năng, học hỏi rất nhanh. Đồng thời, họ cũng phải t́m cách đối phó với tật xấu của các “hoàng tử bé” như ích kỷ, không phục tùng, ngoan cố. Đáng mừng cho PLA là có rất ít “hoàng tử” bị buộc xuất ngũ.
Thay đổi luật nghĩa vụ quân sự sau 13 năm
Trung Quốc c̣n góp phần vào sự thay đổi chất lượng quân đội một cách đáng kể thông qua việc sửa đổi Luật Nghĩa vụ Quân sự năm 2011. Các sửa đổi liên quan đến việc chi tiết hóa quy tŕnh tuyển dụng, công khai các điều kiện sinh hoạt của binh sĩ và những lợi ích chung khác. Động thái này nhằm khuyến khích những người trẻ Trung Quốc có tŕnh độ cao tham gia nhiều hơn vào quân đội.
Đối với lính nghĩa vụ, luật cũng tạo điều kiện giúp họ t́m được một công việc dân sự tốt. Và nếu họ muốn đi học, quân đội sẽ hỗ trợ học phí học đại học, cao đẳng cho họ.
Nhiều chuyên gia đánh giá, những chuyển biến trong luật nghĩa vụ quân sự Trung Quốc học hỏi từ Đạo luật Tái điều chỉnh Quân nhân năm 1944 của Mỹ (thường được gọi tắt là G.I. Bill) trong việc thu hút tuyển dụng. Đạo luật này cho phép những cựu chiến binh từ Chiến tranh Thế giới lần II được học đại học (hoặc phổ thông, trường nghề) miễn phí kèm theo 1 năm trợ cấp thất nghiệp. Các khoản vay khác nhau cũng được cấp cho họ để mua nhà hoặc bắt đầu kinh doanh, nông trại.

Việc tuyển dụng quân nhân hấp dẫn hơn như hàng loạt các lợi ích trong sửa đổi luật về cải cách nghĩa vụ quân sự.
Hầu hết lực lượng vũ trang của Trung Quốc đều là lính t́nh nguyện, 1/3 trong tổng số quân nhân là lính nghĩa (khoảng 700.000 người). Lính nghĩa vụ phải phục vụ trong 2 năm, mỗi khóa bắt đầu vào mùa thu.
Tuy nhiên, đứng trước thực tế có nhiều thanh niên trẻ ưu tú không sẵn sàng hoặc không muốn nhập ngũ, v́ đă đỗ vào các trường đại học hoặc được đương nhiên miễn nghĩa vụ. Do đó, PLA phải tính đến các đối tượng không có nền tảng giáo dục cao nhưng muốn phục vụ trong quân đội. Việc tuyển dụng cũng tuân thủ theo các yêu cầu về thể chất, tâm lư và tŕnh độ học vấn phù hợp với lực ượng vũ trang.
Đối với họ, trở thành quân nhân cũng là một nghề nghiệp với nhiều cơ hội học tập và nâng cao. V́ vậy, quân đội phải cố gắng phân loại, nhận diện những người nghèo, ít học có đủ khả năng để gọi vào nhập ngũ. Dù vậy, mù chữ vẫn là yếu tố hàng đầu để loại một người nhập ngũ.
Việc tuyển chọn từ hàng ngh́n người do các Pḥng Lực lượng Vũ trang Nhân dân (PAFD) đảm nhiệm. Mỗi PAFD được phân bổ một hạn ngạch tuyển dụng dựa trên số người đủ 18 tuổi trở lên trong thị xă, thành phố do họ quản lư.
Do các khu vực khác biệt về điều kiện kinh tế và giáo dục của công dân, một số PAFD tuyển dụng dễ dàng, trong khi một số gặp khó khăn để cung cấp đủ hạn ngạch được giao.
Hối lộ nhằm trốn tránh nghĩa vụ quân sự trở thành một xu hướng với các nhân viên của PAFD. Tuy nhiên, vào cuối những năm 1990, hoạt động của PAFD do PLA quản lư nên hiện tượng tham nhũng đă giảm xuống, đảm bảo chất lượng việc tuyển dụng .
Mạnh Thắng
(ĐVO) (tổng hợp)