Ankara đă chính thức từ chối yêu cầu của Nga cho phép một số tàu chiến hải quân nước này đi qua những eo biển do Thổ Nhĩ Kỳ kiểm soát để vào Biển Đen.
Ngày 27/2, sau nhiều lần chần chừ, Thổ Nhĩ Kỳ đă chính thức lên tiếng gọi hành động quân sự của Nga ở Ukraine là một “cuộc chiến”.
Trước đây, để cân bằng lợi ích với cả Điện Kremlin và phương Tây, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Erdogan vẫn duy tŕ mối quan hệ thân thiết với người đồng cấp Nga Vladimir Putin và Ankara chỉ tuyên bố cuộc tấn công của Moscow vào Ukraine là “không thể chấp nhận được”.
Do vậy, khi Thổ Nhĩ Kỳ gọi chiến dịch của Nga ở Ukraine là một “cuộc chiến” th́ đây được xem như một sự thay đổi rơ ràng về quan điểm có thể mở đường cho quốc gia thành viên NATO này ban hành một hiệp ước quốc tế hạn chế hải quân Nga di chuyển qua Biển Đen.
Đến hôm thứ Ba (1/3), mọi việc đă diễn ra đúng như dự đoán. Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ Mevlut Cavusoglu đă nói với các phương tiện truyền thông địa phương rằng Akara chính thức từ chối yêu cầu của Nga cho phép một số tàu chiến hải quân nước này đi qua những eo biển do Thổ Nhĩ Kỳ kiểm soát.
Viện dẫn Công ước Montreux năm 1936, ông Cavusoglu cho biết Thổ Nhĩ Kỳ có thẩm quyền hạn chế việc di chuyển qua hai eo biển Bosporus và Dardanelles và Ankara đă rất lịch sự thông báo với Moscow rằng họ “không được phép”.

“Nga muốn di chuyển 4 tàu hải quân qua các eo biển này vào ngày 27-28/2 nhưng theo hồ sơ ghi nhận của chúng tôi, 3 trong số 4 tàu đó không đăng kư có căn cứ ở Biển Đen. V́ vậy, chúng tôi đă yêu cầu Nga không quá cảnh và Nga cũng phản hồi rằng họ sẽ không di chuyển qua”, ông Cavusoglu nói với kênh truyền h́nh Haber Turk TV trong cuộc phỏng vấn được phát sóng vào tối thứ Ba.
Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ nói thêm: “Chúng tôi đă chính thức thông báo điều này hôm nay cho tất cả các nước tham gia Công ước Montreux”.
Công ước Montreux quy định về hoạt động di chuyển đường thủy giữa Biển Đen và Địa Trung Hải. Trong thời b́nh, các tàu chiến có thể tự do đi qua các eo biển khi thông báo ngoại giao trước cho Thổ Nhĩ Kỳ. Công ước cũng đưa ra các cấp thẩm quyền khác nhau cho Thổ Nhĩ Kỳ, tùy theo t́nh h́nh là thời b́nh, thời chiến hay bản thân Thổ Nhĩ Kỳ “bị đe dọa bởi nguy cơ chiến tranh sắp xảy ra”.
Sau khi thảo luận nội bộ với các chuyên gia pháp lư và quan chức quân sự, Ankara kết luận rằng t́nh h́nh hiện tại là một "t́nh trạng chiến tranh", mở đường cho Thổ Nhĩ Kỳ viện dẫn Điều 19 của công ước, trong đó quy định các tàu chiến thuộc các nước tham chiến không được đi qua eo biển. Các tàu có cảng đóng ở Biển Đen là những trường hợp ngoại lệ.
Ông Cavusoglu cho biết nếu các tàu được đăng kư đóng quân tại các căn cứ ở Biển Đen, "chúng có thể quay trở lại căn cứ của ḿnh và chúng tôi không thể ngăn cản điều đó”.
Sau cuộc họp nội các hôm thứ Hai, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan tuyên bố nước này sẽ viện dẫn công ước Montreux quy định việc tàu chiến qua lại vào thời điểm này.
Đại sứ Ukraine tại Ankara, Vasyl Bodnar, cho biết Kiev rất biết ơn v́ Thổ Nhĩ Kỳ đă "tỉ mỉ" tuân thủ các quy định của công ước. “Trong t́nh h́nh ngày nay, đây là một quyết định rất công bằng cần được thực hiện", ông Bodnar nói.
Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken cũng ca ngợi quyết định của Thổ Nhĩ Kỳ trong cuộc điện đàm hôm thứ Ba với người đồng cấp Cavusoglu, đồng thời cảm ơn Thổ Nhĩ Kỳ v́ “sự ủng hộ mạnh mẽ trong việc bảo vệ chủ quyền cũng như toàn vẹn lănh thổ của Ukraine”.
VietBF @ Sưu tầm