Khủng hoảng năng lượng Ukraine: Nga gây áp lực, Mỹ có cứu nguy?

[Romano]

Chiến lược tấn công hạ tầng khí đốt của Nga đẩy Ukraine vào cuộc chạy đua tài chính và nhập khẩu khí đốt LNG từ Mỹ.Theo Đài phát thanh RFE/RL ngày 26/8, khi một đàn khoảng 40 thiết bị bay không người lái của Nga tấn công một trạm nén khí ở miền Nam Ukraine gần đây, đó không chỉ là một đòn giáng mạnh vào cơ sở hạ tầng năng lượng, mà còn là một tín hiệu rõ ràng về sự thay đổi chiến lược của Moskva. Sau ba năm tập trung làm tê liệt lưới điện, Nga giờ đây đang chuyển hướng sang tấn công hạ tầng khí đốt tự nhiên của Ukraine, đẩy Kiev vào một cuộc chạy đua nhập khẩu khẩn cấp để đảm bảo nguồn cung trước mùa đông khắc nghiệt.

Gánh nặng tài chính

Vụ tấn công trong tháng 8 này chỉ là một trong hàng loạt các cuộc không kích nhắm vào hệ thống khí đốt của Ukraine trong năm 2025. Theo công ty năng lượng nhà nước Ukraine Naftogaz, cơ sở hạ tầng của họ đã bị tấn công hơn 100 lần chỉ trong 9 cuộc không kích riêng biệt trong năm nay – chiếm gần một nửa tổng số vụ tấn công kể từ khi xung đột nổ ra năm 2022.

Những đòn tấn công này đã gây ra thiệt hại nghiêm trọng. Điển hình như vào tháng 2, khi nhiệt độ xuống dưới mức đóng băng, Nga đã tạm thời làm giảm gần một nửa sản lượng khí đốt của Ukraine, buộc Kiev phải nhập khẩu 0,8 tỉ mét khối (bcm) khí đốt.

Trước tình hình trên, Ukraine đang chạy đua để lấp đầy kho dự trữ ngầm lên 13,2 tỉ mét khối trước mùa sưởi ấm cho mùa đông tới, trong đó khoảng 1/3 phải đến từ nguồn nhập khẩu. Theo ước tính của Ngân hàng Quốc gia Ukraine, nước này này có thể cần chi tới 2,9 tỉ USD cho việc nhập khẩu khí đốt trong năm 2025, gây áp lực lớn lên tài chính của họ.

Oleksandr Kharchenko, Giám đốc điều hành Trung tâm Nghiên cứu Công nghiệp Năng lượng tại Kiev, nhận định với RFE/RL rằng tình hình khí đốt trong nước “khó khăn nhưng vẫn trong tầm kiểm soát”. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh thách thức lớn nhất không phải là đảm bảo nguồn cung mà là tìm kiếm tài chính để chi trả cho các nguồn cung đó.

Mục tiêu chiến lược của Nga

Sự chuyển hướng tấn công của Nga diễn ra sau khi hợp đồng vận chuyển khí đốt của Nga qua đường ống ở Ukraine tới châu Âu kết thúc vào ngày 1/1/2025. Olga Khakova, nhà phân tích năng lượng tại Hội đồng Đại Tây Dương ở Washington D.C. cho rằng đây là một nỗ lực nhằm "gây xáo trộn an ninh năng lượng, không chỉ ở Ukraine mà còn ở toàn châu Âu" và "tạo ra sự hỗn loạn trong ngành năng lượng".

Các chuyên gia cũng nhận định rằng, chiến lược này còn nhằm mục đích làm "suy yếu Ukraine trước mùa đông sắp tới". Volodymyr Omelchenko, Giám đốc chương trình năng lượng tại Trung tâm Razumkov, nói với RFE/RL rằng Bộ Tổng tham mưu Nga hiểu rằng “mối đe dọa lớn nhất đối với Ukraine trong mùa đông này là tình trạng thiếu khí đốt tự nhiên, vì các cơ sở lưu trữ khí đốt của Ukraine hiện không có đủ khối lượng”.

Ngoài ra, Oleh Saakian, nhà phân tích chính trị tại Kiev, cho rằng các cuộc không kích cũng là một phần trong chiến lược rộng lớn hơn của Nga nhằm giành lợi thế trong các cuộc đàm phán hòa bình. Chuyên gia này nhận định: “Đây chẳng qua chỉ là gây áp lực tâm lý lên chính quyền Ukraine”.

Khí đốt hóa lỏng (LNG) của Mỹ: Một hướng đi tất yếu?

Trước những thách thức này, Kiev buộc phải tìm kiếm và đa dạng hóa nguồn cung. Bên cạnh việc ký thỏa thuận mua khí đốt từ Azerbaijan lần đầu tiên, Ukraine cũng đang bày tỏ sự quan tâm đến việc mua LNG của Mỹ.

Theo Andrew Favorov, một doanh nhân lâu năm trong ngành khí đốt Ukraine, việc ký kết các hợp đồng LNG dài hạn với các nhà cung cấp Mỹ là điều “hiển nhiên” đối với Kiev, không chỉ vì nguồn cung mà còn vì những lợi ích ngoại giao tiềm năng. Ông Favorov đề xuất Ukraine có thể tìm kiếm nguồn tài chính từ các tổ chức của Mỹ để đảm bảo tín dụng giá rẻ.

Bộ trưởng Năng lượng Ukraine Svitlana Grynchuk đã xác nhận với RFE/RL rằng nước này đang đàm phán với các công ty Mỹ nhưng không tiết lộ chi tiết cụ thể. Bà Grynchuk cũng lưu ý rằng trạm nén khí Odessa bị tấn công trong tháng 8 là một phần của cơ sở hạ tầng cần thiết để nhập khẩu LNG của Mỹ từ các cảng ở Nam Âu.

Động thái này càng được củng cố bởi hoạt động của các công ty năng lượng tư nhân. DTEK, công ty năng lượng lớn nhất Ukraine, cho biết họ đang đàm phán với các công ty LNG của Mỹ về các hợp đồng dài hạn, sau khi đã nhập khẩu LNG của Mỹ lần đầu tiên vào tháng 12 năm ngoái. Công ty nhà nước Naftogaz cũng đã ký hợp đồng mua 0,44 tỉ m3 LNG của Mỹ từ công ty Orlen ở Ba Lan.

Với việc Mỹ đã trở thành quốc gia xuất khẩu khí đốt tự nhiên lớn nhất thế giới, và châu Âu đang nỗ lực hỗ trợ Ukraine bằng các khoản vay tài chính, hy vọng với Ukraine về việc vượt qua một mùa đông khắc nghiệt đang dần được thắp lên. Tuy nhiên, việc Ukraine sẽ cần thêm bao nhiêu tiền tài trợ trong năm nay sẽ phụ thuộc vào việc Nga có tiếp tục sử dụng thiết bị bay không người lái và tên lửa để tấn công các cơ sở khí đốt của nước này hay không.