Ngay sau khi Chiến tranh Thế giới thứ hai kết thúc, Mỹ đã gửi hàng nghìn binh sĩ đến Nam Cực để “huấn luyện” và “do thám”. Thế nhưng cho đến nay, người ta vẫn chưa biết mục đích thực sự của chiến dịch này và tiếp tục suy đoán về nó.
Chiến dịch Highjump, được triển khai vào năm 1946, là một cuộc thám hiểm quân sự của Hải quân Mỹ đến Nam Cực do Đô đốc Richard E. Byrd và Đô đốc Richard H. Cruzen chỉ huy.
Các mục tiêu của chiến dịch là huấn luyện quân nhân trong điều kiện khắc nghiệt, tuyên bố chủ quyền lãnh thổ, thiết lập một căn cứ Mỹ, đánh giá khả năng sử dụng sân bay trên băng và thu thập dữ liệu địa chất. Chiến dịch này có sự tham gia của 70 tàu, 13 máy bay và hơn 4.700 quân nhân, trở thành cuộc thám hiểm quân sự lớn nhất trong lịch sử Nam Cực.
Trực thăng Sikorsky HO3S-1 khảo sát Nam Cực trong chiến dịch Highjump. Ảnh: Bảo tàng Hải quân Mỹ
Đoàn thám hiểm đã đối mặt với những thử thách như thời tiết cực đoan và điều kiện bay nguy hiểm. Chỉ vài ngày sau khi chiến dịch bắt đầu, một vụ tai nạn máy bay thảm khốc đã khiến 3 thành viên phi hành đoàn thiệt mạng.
Dù gặp khó khăn, đoàn thám hiểm vẫn thành công trong việc tạo ra các tuyến đường an toàn và thiết lập Little America IV, một căn cứ tạm thời gần Vịnh Cá voi. Máy bay trực thăng đóng vai trò quan trọng và ảnh hưởng đến các chiến thuật quân sự của Mỹ trong điều kiện ở vùng cực.
Chiến dịch Highjump cũng thu thập nhiều dữ liệu địa chất và hình ảnh quý giá, vẽ bản đồ hơn 3,8 triệu km2 của Nam Cực.
Mặc dù chiến dịch được cho là thành công theo đánh giá của các quan chức hải quân Mỹ, nhưng nhiều thành viên trong đoàn cảm thấy chiến dịch không được tổ chức bài bản và không có mục tiêu rõ ràng. Thực tế, chiến dịch kết thúc chỉ sau 3 tháng, vào tháng 2/1947.
Trong những năm gần đây, một số người đã suy đoán rằng Chiến dịch Highjump thực chất chỉ là vỏ bọc để che đậy cho một mục đích khác.
Kế hoạch được phê duyệt
Ngày 26/8/1946, Đô đốc Chester Nimitz, chỉ huy các chiến dịch hải quân của Mỹ, đã công bố một chiến dịch quân sự lớn mang tên Chiến dịch Highjump, sẽ được triển khai ở Nam Cực bắt đầu từ tháng 12.
Lực lượng hải quân có tên gọi Lực lượng Đặc nhiệm 68, do Đô đốc Richard H. Cruzen và Đô đốc Richard E. Byrd chỉ huy, sẽ thực hiện Chiến dịch Highjump.
Theo một cuộc họp báo vào tháng 11 của Đô đốc Byrd, chiến dịch này “chủ yếu là một nhiệm vụ quân sự nhằm huấn luyện lính hải quân, thử nghiệm tàu chiến, máy bay và trực thăng mới dưới điều kiện khắc nghiệt, phát triển các kỹ thuật thiết lập và duy trì căn cứ không quân tại Nam Cực”.
Mục tiêu tiếp theo là tăng cường hiểu biết về các điều kiện thủy văn, địa lý, khí tượng, địa chất và điện từ của khu vực.
Tàu phá băng Northwind đang dọn băng cho đoàn thám hiểm. Ảnh: Archives
Chiến dịch Highjump còn có những mục tiêu khác ít được công khai. Năm 2007, nhà sử học Dian Olson Belanger đã nói với tạp chí Smithsonian rằng, Hải quân Mỹ còn nhận được lệnh mật là phải thiết lập tuyên bố chủ quyền đối với lãnh thổ tại Nam Cực. Hải quân cũng muốn chứng minh khả năng của mình với Tổng thống Harry Truman, người muốn giảm ngân sách của quốc gia sau chiến tranh.
Chiến dịch Highjump diễn ra trong bối cảnh Chiến tranh Lạnh, khi có lo ngại về một cuộc tấn công của Liên Xô qua Bắc Cực vào Mỹ. Quân đội Mỹ muốn chắc chắn rằng họ có công nghệ cần thiết để chiến đấu trong điều kiện lạnh giá.
Vào tháng 12/1946, những tàu chiến đầu tiên của Mỹ đã đến vị trí để triển khai máy bay tới Nam Cực. Chiến dịch Highjump chính thức bắt đầu.
Những mối nguy hiểm và thành công của Chiến dịch Highjump
Những người tham gia Chiến dịch Highjump nhanh chóng nhận ra rằng Nam Cực có thể rất hiểm nguy. Vào ngày 30/12/1946, một chiếc máy bay Martin PBM-5 đã gặp nạn trên đảo Thurston ở Nam Cực. Sáu người trên máy bay đã sống sót sau vụ tai nạn và đã được cứu trong 13 ngày sau đó, nhưng 3 người khác đã thiệt mạng.
Dù đã có bi kịch xảy ra, Chiến dịch Highjump vẫn tiếp tục. Lực lượng đặc nhiệm sử dụng trực thăng để dò tìm các tuyến đường an toàn cho tàu thuyền dọc những phiến băng dày. Mặc dù trực thăng thực tế hiệu quả hơn trong thời tiết giá lạnh, nhưng các điều kiện khắc nghiệt lại khiến việc di chuyển bằng đường hàng không trở nên rất nguy hiểm. Trực thăng phải được chuẩn bị kỹ càng trước khi cất cánh, nhưng cho dù vậy, chúng cũng vẫn có nguy cơ bị băng đóng trên cánh quạt.
Băng đóng trên cánh quạt đã khiến một số trực thăng trong đoàn gặp nạn. Một chiếc HO3S-1 khi quay trở lại tàu USS Pine Island sau nhiệm vụ do thám đã rơi xuống biển do cánh quạt bị băng phủ quá dày.
Đến tháng 1, đoàn thám hiểm của Chiến dịch Highjump bắt đầu tìm kiếm một địa điểm thích hợp để xây dựng căn cứ. Họ đã tìm thấy một địa điểm như vậy gần Vịnh Cá voi và bắt tay vào xây dựng Little America IV.
Các máy bay R4D đậu trên băng tại căn cứ Little America IV. Ảnh: Bảo tàng Hải quân Mỹ
Các thủy thủ bắt đầu dựng lều, nhà gỗ và đường băng. Trong những tuần tiếp theo, Little America IV trở thành căn cứ chính của Chiến dịch Highjump. Cả đoàn tập trung vào khám phá trên không ở khu vực xung quanh.
Theo lịch sử hàng không của Cảnh sát biển Mỹ, mục tiêu chính của họ tại thời điểm này là tiến hành vẽ bản đồ không gian Nam Cực càng nhiều càng tốt, đặc biệt là các đường bờ biển.
Kết thúc đột ngột
Cùng với việc thiết lập một căn cứ Mỹ tại Nam Cực, Lực lượng Đặc nhiệm 68 đã hoàn thành mục tiêu thu thập một lượng lớn dữ liệu địa chất về Nam Cực.
Những người tham gia Chiến dịch Highjump đã thu thập mẫu nước và đất, thậm chí phát hiện một mỏ than lớn. Những dữ liệu này sẽ được các nhà nghiên cứu tương lai sử dụng khi quyết định nơi thiết lập các căn cứ mới.
Các máy bay của đoàn cũng đã thực hiện 28 chuyến bay chụp ảnh, ghi lại hơn 70.000 bức ảnh trên khu vực rộng hơn 3,8 triệu km2.
“Hy vọng của chúng tôi là giờ đây chúng tôi có đầy đủ tài liệu để vẽ một bản đồ chi tiết toàn bộ Nam Cực”, Đô đốc Byrd cho hay.
Chiến dịch Highjump kết thúc đột ngột vào tháng 2/1947. Dù nhiều quan chức Hải quân Mỹ coi đó là một chiến thắng, nhưng chiến dịch này lại gắn liền với mất mát về nhân mạng do không được tổ chức bài bản.
Nhiều người tham gia cảm thấy đây là một chiến dịch hời hợt và họ không hiểu rõ nhiệm vụ thực sự của mình tại Nam Cực.
“Chúng tôi thực sự không biết mình đang làm gì hay đang tìm kiếm những gì, Conrad “Gus” Shinn, người lái máy bay R4D trên tàu USS Philippine Sea, cho biết.
Tuy nhiên, Hải quân Mỹ nói về Chiến dịch Highjump như một cuộc thám hiểm minh bạch với thế giới bên ngoài.
Hình ảnh được các nhiếp ảnh gia quân sự ghi lại trong toàn bộ chiến dịch sau đó được chiếu tại các rạp chiếu phim dưới dạng phim tài liệu “The Secret Land”. Bộ phim sau đó đã giành giải Oscar cho Phim tài liệu xuất sắc nhất vào năm 1948.
Nhưng điều đó không khiến người ta thôi suy đoán về bản chất thực sự của Chiến dịch Highjump. Nhiều thuyết âm mưu cho rằng nhiệm vụ này nhằm tìm kiếm các căn cứ bí mật của Đức quốc xã hoặc để liên lạc với người ngoài hành tinh.
Trong những năm gần đây, một số người còn cho rằng Chiến dịch Highjump là nhằm chụp ảnh “bức tường băng” mà những người tin Trái Đất phẳng cho rằng nó bao quanh hành tinh, hoặc rằng các bức ảnh quân đội đã tiết lộ bằng chứng về một nền văn minh bí ẩn.
Tất nhiên, chẳng có tin đồn nào được chứng minh là sự thật.
Dù vậy, Chiến dịch Highjump đã mở đầu cho một loạt các chiến dịch khác trong tương lai, bao gồm Chiến dịch Windmill của Hải quân Mỹ vào năm 1947-1948.
Nhưng cộng đồng quốc tế không muốn Nam Cực trở thành một khu vực quân sự và Hiệp ước Nam Cực - cấm quân sự hóa lục địa cực Nam Trái Đất - đã được ký vào ngày 1/12/1959.
VietBF@ sưu tập
