Ngày 23/2/2025 đă diễn ra cuộc bầu cử Quốc hội (Bundestag) trước hạn ở Đức. Cuộc bầu cử này đáng lẽ tới tháng 9/2025 mới diễn ra nhưng đă được tổ chức trước do khủng hoảng trong liên minh cầm quyền và việc người đứng đầu đảng Dân chủ Tự do (FDP) Christian Lindner từ chức Bộ trưởng tài chính ngày 6/11/2024.
Ngày 16/12/2024, Bundestag đă bỏ phiếu bất tín nhiệm đối với Thủ tướng Olaf Scholz và chính phủ của ông. Ngày 27/12/2024, Tổng thống Đức Frank-Walter Steinmeier chính thức giải tán Bundestag và kêu gọi bầu cử sớm vào ngày 23/2/2025.
Lư do bầu cử trước hạn
Ngày 6/11/2024, chính phủ liên minh của Thủ tướng Đức Scholz sụp đổ sau khi ông sa thải Bộ trưởng Tài chính Christian Lindner - người lănh đạo Đảng Dân chủ Tự do (FDP). Ngay sau khi Christian Lindner bị sa thải, 2 trong số 3 đồng nghiệp thuộc Đảng FDP trong nội các của ông Scholz cũng rút khỏi chính phủ.
Ngày 16/12/2024, Bundestag tiến hành bỏ phiếu tín nhiệm đối với Thủ tướng Olaf Scholz. Ông đă thất bại với 394 phiếu bất tín nhiệm, 207 phiếu tín nhiệm và 116 phiếu trắng.
Kết quả này đánh dấu sự kết thúc nhiệm kỳ của ông Scholz - người đứng đầu một chính phủ ngày càng mất ḷng dân kể từ khi thành lập năm 2021, mở đường cho cuộc bầu cử lập pháp trước hạn 7 tháng nhằm cứu nước Đức khỏi cuộc khủng hoảng chính trị do liên minh cầm quyền của ông sụp đổ.
Bundestag bao gồm 630 ghế và số ghế mà mỗi đảng giành được dựa trên tỷ lệ phiếu bầu mà đảng đó nhận được trong bầu cử. Đảng phải đạt được ít nhất 5% số phiếu bầu mới có thể tham gia Bundestag.
Liên minh Cơ đốc giáo (CDU/CSU) đă giành được chiến thắng lớn trong cuộc bầu cử Quốc hội (Bundestag) trước hạn ở Đức. Ảnh: Reuters
Kết quả bầu cử
Hơn 84% số người đủ điều kiện bỏ phiếu ở Đức đă tham gia bỏ phiếu, tỷ lệ cao nhất kể từ năm 1990, khi bức tường Berlin sụp đổ và thống nhất nước Đức.
Liên minh Cơ đốc giáo (CDU/CSU) đă giành được chiến thắng lớn trước đảng "cực hữu" Alternative for Germany. Đảng Dân chủ Xă hội (SPD) của Thủ tướng đương nhiệm Olaf Scholz thua đậm, mất 9 điểm so với cuộc đua năm 2021.
Kết quả cụ thể như sau:
Liên minh Thiên chúa giáo (CDU/CSU) của ông Friedrich Merz: 208 ghế, 28,5%. Đảng Sự lựa chọn thay thế cho nước Đức (AfD) của bà Alice Weidel: 152 ghế, 20,8%, tăng 10,4% so với cuộc bầu cử trước.
Đảng Dân chủ Xă hội (SPD) của ông Olaf Scholz: 120 ghế, 16,4%. Đảng Xanh của ông Robert Habec: 85 ghế, 11,6%. Đảng Cánh tả của Heidi Reichinnek và ông Jan van Aken: 64 ghế, 8,8%.
Đảng Dân chủ Tự do (FDP) của ông Christian Lindner: 0 ghế, 4,9%. Liên minh của bà Sahra Wagenknecht (BSW): 0 ghế, 4,8%.
Theo hiến pháp Đức, để có thể thành lập chính phủ của riêng đảng ḿnh cần phải có ít nhất 316 trên tổng số 630 ghế trong Bundestag.
Những đảng giành được dưới 5% số phiếu sẽ không có ghế nào trong Bundestag. Theo kết quả bỏ phiếu, không có đảng nào giành được đa số phiếu để lên nắm quyền và buộc phải thành lập một chính phủ liên hiệp.
Những thách thức chính phủ mới của Đức phải đối mặt
Thành lập chính phủ liên minh
Ông Merz đang phải đối mặt với những thách thức lớn trong việc thành lập chính phủ tiếp theo, bởi mặc dù dẫn đầu về kết quả, CDU/CSU vẫn không đạt được đa số cần thiết để có thể tự thành lập chính phủ, đ̣i hỏi phải thỏa thuận với một đảng khác để thành lập chính phủ liên minh.
Ông Merz có kế hoạch thành lập chính phủ vào dịp lễ Phục sinh 20/4/2025. Điều này có nghĩa là thời gian sẽ không c̣n nhiều. Ông đang hướng về khả năng thành lập một "liên minh lớn" giữa CDU/CSU và SPD. Hai đảng này cùng nhau kiểm soát 328 trong số 630 ghế của Bundestag, tạo nên thế đa số vững chắc trong Bundestag.
Mặc dù SPD phải chịu thất bại tồi tệ nhất trong lịch sử, đảng này vẫn giữ được đủ ảnh hưởng và kinh nghiệm quản lư đất nước. Hơn nữa, liên minh tương tự đă từng lănh đạo nước Đức nhiều lần, kể cả dưới thời bà Angela Merkel.
Một kịch bản khác cũng có thể xảy ra. CDU/CSU sẽ thành lập một liên minh gồm SPD và đảng Xanh. Với 208 ghế của CDU/CSU, 120 ghế của SPD và 85 ghế của đảng Xanh, tạo thành một cơ sở vững mạnh, vượt quá đa số cần thiết trong Bundestag.
Tuy nhiên, thách thức nằm ở chỗ phải vượt qua được những khác biệt về ư thức hệ giữa các đảng phái này, đặc biệt là những khác biệt cơ bản trong chính sách kinh tế và xă hội.
Những khả năng khác rất ít xảy ra. Liên minh với đảng Cánh tả gần như là không thể do lập trường cấp tiến của họ và rạn nứt lịch sử với CDU.
Liên minh giữa CDU/CSU và AfD là không thể, v́ bước đi này phải chịu lệnh cấm phối hợp từ tất cả các đảng phái hàng đầu của Đức. Hoàn cảnh này đặt ra một hạn chế nghiêm trọng cho Thủ tướng mới Merz, v́ AfD đứng thứ hai trong bầu cử và trở thành đảng đối lập lớn nhất trong Bundestag.
Các khó khăn kinh tế
Chính phủ mới của ông Merz sẽ thừa hưởng một nền kinh tế tŕ trệ và việc Tổng thống Mỹ Trump đe dọa áp thuế đối với hàng hóa của Đức. Ngân sách năm 2025 thiếu hụt 13 tỷ euro. Cử tri Đức đ̣i chính phủ giảm chi phí năng lượng, tăng đầu tư vào cơ sở hạ tầng và đẩy nhanh quá tŕnh số hóa các dịch vụ công.
Năm 2024, kinh tế Đức tiếp tục lâm vào suy thoái, giảm 0,2%, dù năm 2023 đă giảm 0,3%. Số liệu thống kê cho biết trong quư IV/2024, kinh tế Đức đă giảm 0,1% so với quư III. Người dân Đức phải vật lộn với đời sống do giá sinh hoạt tăng, một phần do giá năng lượng tăng cao liên quan đến cuộc xung đột ở Ukraine.
Việc xem xét lại các giới hạn về quy mô nợ công và thâm hụt ngân sách, chính sách “phanh nợ” có thể giúp giải quyết những vấn đề này, nhưng không dễ. Ở Đức, nợ công đă vượt 60% GDP là mức báo động.
Việc sửa đổi các chính sách hiện hành đ̣i hỏi đa số hai phần ba trong Bundestag v́ nó liên quan đến Hiến pháp. Kết quả bầu cử cho thấy sẽ rất khó để có được tỷ lệ ủng hộ như vậy.
Đảng Cánh tả và đảng Sự lựa chọn thay thế cho nước Đức đă giành đủ số ghế để đảm bảo đa số tuyệt đối trong Bundestag 630 ghế. Trước đó, vấn đề sửa đổi chính sách về nợ công đă góp phần dẫn đến sụp đổ của chính phủ ông Olaf Scholz.
Trong chiến dịch vận động tranh cử, ông Merz cam kết thi hành chính sách nhập cư chặt chẽ hơn và khôi phục tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, do phải hợp tác với SPD và đảng Xanh, việc thực hiện những chính sách này có thể trở nên khó khăn.
Nếu chính phủ của ông Merz không giải quyết được các vấn đề mà cử tri quan tâm, AfD có thể tiếp tục gia tăng ảnh hưởng của ḿnh và trở thành đối thủ đáng gờm hơn trong các cuộc bầu cử sau này.
Chính sách đối ngoại
Ông Merz nhiều khả năng sẽ có lập trường cứng rắn hơn so với ông Olaf Scholz về vấn đề Nga. Ông ủng hộ tiếp tục viện trợ Ukraine và kêu gọi các đồng minh châu Âu đóng vai tṛ tích cực hơn trong an ninh khu vực. Song, quan điểm này có thể khiến ông mâu thuẫn với Tổng thống Trump, người từng tuyên bố cần giảm bớt cam kết của Mỹ đối với Ukraine.
Nếu Washington cắt giảm viện trợ, Đức và châu Âu có thể phải tự bảo đảm an ninh cho ḿnh và tăng cường hỗ trợ quân sự cho Ukraine, gây áp lực lên ngân sách quốc gia.
Về thương mại, ông Merz phải đối mặt với chính sách bảo hộ của Mỹ, đặc biệt là nguy cơ chính quyền của Tổng thống Trump áp thuế đối với hàng hóa châu Âu.
Nếu điều này xảy ra, Đức có thể đáp trả, hối thúc các nước EU áp đặt các biện pháp trừng phạt thương mại với Mỹ.
Tuy nhiên, ông Merz vẫn ưu tiên duy tŕ thương mại tự do và có thể t́m cách đàm phán để tránh một cuộc chiến thương mại giữa hai nền kinh tế lớn.
Friedrich Merz là người ủng hộ mạnh mẽ EU và NATO, trong khi ông Donald Trump từng nhiều lần chỉ trích hai tổ chức này, yêu cầu các đồng minh châu Âu tăng chi tiêu quốc pḥng và giảm phụ thuộc vào Mỹ.
Những khác biệt đó có thể dẫn đến căng thẳng giữa hai bờ Đại Tây Dương.
Trong bối cảnh quan hệ xuyên Đại Tây Dương có nhiều thay đổi, nước Đức dưới sự lănh đạo của ông Merz có thể đóng vai tṛ quan trọng hơn trong các vấn đề toàn cầu, từ an ninh châu Âu đến thương mại quốc tế.
Quan hệ giữa Berlin và Washington sẽ phụ thuộc vào cách ông Merz và ông Trump xử lư những khác biệt về chính sách đối ngoại và chiến lược an ninh. Những quyết định sắp tới không chỉ tác động đến nước Đức mà c̣n ảnh hưởng đến cục diện chính trị châu Âu và thế giới.
Chính sách đối với Ukraine
Sáng kiến gần đây của Tổng thống Mỹ Trump đàm phán trực tiếp với Tổng thống Nga Putin về việc chấm dứt cuộc xung đột Nga - Ukraine là một trong những vấn đề quan tâm của chính phủ mới ở Đức.
Đức không đồng ư các cuộc đàm phán như vậy mà không có sự tham gia của Ukraine và châu Âu. Ông Merz cũng đă nói rơ rằng, ông hy vọng Quốc hội Mỹ vẫn sẽ tiếp tục hỗ trợ cho Ukraine.
Người đứng đầu chính phủ tương lai của Đức coi sự thống nhất ở châu Âu và củng cố ngành công nghiệp quốc pḥng là ưu tiên hàng đầu của ông.
Ông đồng thời phản đối việc số phận của Ukraine được quyết định “trên lưng người Ukraine”, và nêu khả năng gửi quân Đức tới Ukraine để hỗ trợ cho lệnh ngừng bắn.
Song, chính sách của Đức đối với Ukraine có thể sẽ có một số điều chỉnh. Chính phủ mới của Đức dự kiến sẽ tiếp tục hỗ trợ Ukraine, nhưng sẽ đánh giá lại mức độ.
Ông Merz nêu khả năng giảm viện trợ tài chính cho Ukraine từ 8 tỷ euro xuống 4 tỷ euro năm 2025, tập trung vào việc tăng cường năng lực pḥng thủ của châu Âu, tăng chi tiêu quân sự mà không cần phải vay nợ mới, phối hợp các nỗ lực quốc pḥng với các đồng minh châu Âu.
Kết quả bầu cử ở Đức phản ánh nguyện vọng muốn thay đổi của cử tri và yêu cầu cấp bách phải định h́nh lại chính sách đối nội cũng như đối ngoại của Berlin.
Sự trỗi dậy của phe bảo thủ, gồm Liên minh Cơ đốc giáo và Đảng Sự lựa chọn thay thế cho nước Đức, có thể gây áp lực buộc phải điều chỉnh các chính sách của chính quyền ông Olaf Scholz nhằm giải quyết các thách thức kinh tế, xă hội và an ninh hiện nay, đồng thời đánh giá lại mối quan hệ với các đối tác truyền thống và có lập trường quyết đoán hơn đối với các thách thức địa chính trị.
VietBF@ Sưu tập
